Pełne oszacowanie strat dla Polski za II wś. wydaje się być prawie niemożliwe, dlatego że 50 proc. polskiego przedwojennego terenu znajduje się obecnie poza granicami naszego kraju

— powiedział w piątek wicedyrektor Muzeum II Wojny Światowej prof. Grzegorz Berendt.

Berendt pytany w piątek w radiowej Jedynce, ile kosztowała nas II wojna światowa, odpowiedział, że szacunki są „czynione” i pojawiają się sumy, sięgające wielu miliardów dolarów. Natomiast - jego zdaniem - „wyszacowanie” strat dla Polski wydaje się być prawie niemożliwe, dlatego że „50 proc. polskiego przedwojennego terenu znajduje się dziś poza granicami naszego kraju”.

Jeżeli chodzi o samo oszacowanie, takie pełne, czy precyzyjne, osobiście jestem sceptyczny. Natomiast dla terenu dzisiejszej Polski oczywiście takich szacunków można dokonać, można się też odwołać do raportów tych osób z kresów wschodnich, które stosowne oświadczenia złożyły po 1945 roku

— zaznaczył Berendt.

Szef PiS Jarosław Kaczyński podczas lipcowej konwencji Zjednoczonej Prawicy wyraził opinię, że Polska nigdy nie otrzymała odszkodowania za gigantyczne szkody wojenne, których „tak naprawdę nie odrobiliśmy do dziś”. W podobnym tonie wypowiadał się też minister obrony narodowej Antoni Macierewicz, który stwierdził, że z punktu widzenia prawnego, bezdyskusyjnie Niemcy winne są Polsce reparacje a państwo polskie nigdy nie zrzekło się praw do odszkodowania za straty wojenne.

W sierpniu poseł PiS Arkadiusz Mularczyk poinformował, że wystąpił do Biura Analiz Sejmowych o przygotowanie informacji dotyczącej możliwości domagania się przez Polskę odszkodowań za straty wojenne od Niemiec.

Sprawa uzyskania reparacji od Niemiec za zniszczenia dokonane przez Niemcy w Polsce podczas II wojny światowej jest niejednoznaczna. 23 sierpnia 1953 r. PRL zrzekła się formalnie roszczeń, jednak skuteczność tego aktu jest kwestionowana przez niektórych politologów i prawników. W przyjętej w 1953 r. uchwale Rada Ministrów PRL stwierdziła, że Niemcy „zadośćuczyniły już w znacznym stopniu swoim zobowiązaniom z tytułu odszkodowań” i oświadczyła, iż podjęła decyzję „o zrzeczeniu się z dniem 1 stycznia 1954 roku spłaty odszkodowań na rzecz Polski”.

10 września 2004 roku Sejm przyjął niemal jednogłośnie uchwałę w sprawie praw Polski do niemieckich reparacji wojennych oraz w sprawie bezprawnych roszczeń wobec Polski i obywateli polskich wysuwanych w Niemczech. Znalazł się w niej apel do władz niemieckich o uznanie takich roszczeń za bezzasadne i bezprawne.

14 września o uchwale dyskutował rząd Marka Belki. Premier poinformował potem, że zdaniem rządu, sprawa roszczeń w stosunkach polsko-niemieckich jest raz na zawsze zamknięta. Ówczesny szef MSZ Włodzimierz Cimoszewicz oświadczył, że rząd - zarówno z „powodów natury prawnej, jak i naturalnych powodów natury moralnej, historycznej związanych z elementarnym poczuciem sprawiedliwości” - odrzuca „jakąkolwiek myśl” o możliwości złożenia roszczeń niemieckich w stosunku do Polski. Zaznaczył też, iż - według niego - mówienie, że istnieją podstawy prawne do domagania się przez Polskę reparacji jest wprowadzaniem w błąd obywateli.

W listopadzie 2004 roku kwestia reparacji była tematem rozmowy premiera Belki z ówczesnym kanclerzem Niemiec Gerhardem Schroederem podczas konsultacji międzyrządowych w Krakowie. Po spotkaniu obaj ogłosili, że nie ma żadnych podstaw prawnych do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych przez Niemców, czy Polaków, którzy utracili swoje mienie w wyniku II wojny światowej.

Paweł Dembowski (PAP)/ems