W nocy z 2 na 3 maja 1921 r. wybuchło III powstanie śląskie, które przesądziło o sposobie podziału Górnego Śląska między Polskę i Niemcy. 96. rocznica tego wydarzenia będzie obchodzona w regionie głównie w środę, wraz z uroczystościami narodowego święta Konstytucji 3 maja.
Zapraszamy do tego, by te wyjątkowe, historyczne wydarzenia wspominać. Świętujmy całymi rodzinami, zarówno podczas centralnych, wojewódzkich obchodów w Katowicach, jak i na organizowanych w lokalnych społecznościach wydarzeniach
— zachęca marszałek woj. śląskiego Wojciech Saługa.
We wtorek ważną dla regionu rocznicę upamiętniło działające w Świętochłowicach Muzeum Powstań Śląskich, gdzie m.in. podczas konferencji popularnonaukowej wspominano kobiety zaangażowane w powstania jako sanitariuszki czy kurierki przenoszące np. broń lub ulotki.
W muzeum otwarto również wystawę współczesnych plakatów o tematyce powstańczej, stworzonych przez młodych artystów z katowickiej Akademii Sztuk Pięknych. Plakaty, będące efektem konkursów dla studentów, w swojej formie łączą historię, tradycję i patriotyzm ze współczesnymi technikami i trendami w grafice.
W okresie powstań śląskich ówczesne plakaty wpisywały się w wojnę propagandową, szczególnie w okresie plebiscytowym - od początku 1920 do marca 1921 r. Wojna ta dotyczyła zarówno strony polskiej jak i niemieckiej; plakaty były po polsku, niemiecku lub dwujęzyczne. Ich twórcy zdawali sobie sprawę, że część mieszkańców Górnego Śląska nie ma wykrystalizowanego poczucia narodowości - plakaty miały przekonać ich do korzystnego dla jednej ze stron głosowania w plebiscycie.
W świętochłowickim muzeum można również od wtorku podziwiać kotyliony w barwach narodowych, zrobione przez dzieci z miejscowych szkół i przedszkoli - muzeum otrzymało ich kilkaset. Z okazji narodowych świąt oraz powstańczej rocznicy olbrzymi kotylion zdobi też wejście do muzeum, będącego jedyną w regionie placówką, w całości poświęconą historii trzech śląskich powstań sprzed blisko stu lat. Prezentacja kotylionów wpisuje się we wtorkowe obchody Dnia Flagi.
- rocznicę wybuchu powstania uczciło we wtorek także Stowarzyszenie Powstania Śląskie 90, pielęgnujące pamięć o powstaniach i ich uczestnikach.
Efektem rozpoczętego w nocy z 2 na 3 maja 1921 r. powstania było przyznanie Polsce znacząco większej części Górnego Śląska niż zamierzano po marcowym plebiscycie w sprawie przynależności państwowej tych ziem. Aby podział regionu był korzystniejszy dla Polski do walki poszła - jak często mówi się o uczestnikach tego zrywu - „plebejska armia”, złożona z prawie 40 tys. ochotników. Dyktatorem powstania był Wojciech Korfanty, przed którego katowickim pomnikiem w środę odbędą się główne uroczystości z okazji święta 3 maja oraz 96. rocznicy wybuchu powstania.
Powstańcza rocznica będzie też w środę obchodzona m.in. w Tychach, gdzie zostaną złożone kwiaty pod pomnikiem przedstawiającym powstańczego orła w dzielnicy Czułów. Później, po mszy w miejscowym kościele pod wezwaniem św. Marii Magdaleny, główne tyskie uroczystości odbędą się pod Pomnikiem Powstańca Śląskiego przy Placu Wolności.
III powstanie śląskie było ostatnim z trzech zbrojnych zrywów polskiej ludności na Śląsku w latach 1919-1921, kiedy ważyła się sprawa przynależności państwowej obszaru należącego wcześniej do Niemiec. Mający to określić plebiscyt odbył się 20 marca 1921 r. W głosowaniu dopuszczono udział osób, które wcześniej wyemigrowały ze Śląska. W tym celu z Niemiec przyjechało 182 tys. emigrantów, z Polski - 10 tys. Głosowało ok. 97 proc. uprawnionych, z czego ok. 19 proc. stanowili wcześniejsi emigranci. Za przynależnością do Polski opowiedziała się mniejszość - 40,3 proc. głosujących.
Komisja Plebiscytowa zdecydowała o przyznaniu prawie całego obszaru Niemcom. Na tę wieść wcześniejsze pojedyncze strajki niezadowolonych z warunków życia mieszkańców regionu przekształciły się 2 maja w strajk generalny, zaś w nocy rozpoczęło się powstanie. Na jego czele stanął znany działacz społeczny, a wcześniej komisarz plebiscytowy Wojciech Korfanty.
Walki trwały dwa miesiące. Najpoważniejsze starcia miały miejsce w okolicach Góry św. Anny na Opolszczyźnie. Powstańcy opanowali prawie cały obszar plebiscytowy. Utworzono administrację polską, a oddziały powstańcze - Polska Organizacja Wojskowa Górnego Śląska - przekształciły się w regularne wojsko. Według źródeł historycznych, w III powstaniu wzięło udział ok. 60 tys. Polaków w tym około 5 tys. żołnierzy i cywilów z Polski wspieranych, choć nieoficjalnie, przez rząd polski. W walkach poległo ponad 1,2 tys. powstańców, a ok. 800 odniosło rany.
W wyniku powstania zdecydowano o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. Z obszaru plebiscytowego, zamieszkanego przez ponad 2 mln osób, do Polski przyłączono 46 proc. ludności i 29 proc. terenu, z licznymi kopalniami i hutami.
PAP
Publikacja dostępna na stronie: https://wpolityce.pl/historia/338060-96-lat-temu-wybuchlo-iii-powstanie-slaskie-pamietajmy-o-tej-waznej-rocznicy
