To Muzeum jest zapisem życia, doświadczeń walki o Polskę (…) i hołdem dla tego, co państwo zrobiliście dla naszego kraju, dla nas

— mówił, zwracając się do kombatantów i darczyńców dyrektor placówki.

Przypomniał, że połowa eksponatów na wystawie głównej pochodzi z darów.

Machcewicz zaznaczył, że muzeum jest w trudnej sytuacji finansowej, bo zamiast wnioskowanych 20 mln zł ministerstwo kultury przyznało placówce 11,5 mln zł, co sprawia, że - mimo ograniczenia działalności, muzeum może być otwarte tylko przez kilka miesięcy.

Liczymy, że minister zwiększy nasz budżet i dzięki temu muzeum będzie mogło normalnie funkcjonować

— powiedział Machcewicz.

Dla nas najważniejsze będzie to, by - nawet po formalnej likwidacji muzeum (MKiDN zamierza połączyć placówkę z Muzeum Westerplatte i Wojny 1939 - PAP) wystawa główna przetrwała w niezmienionym kształcie. Bardzo liczę na to, że minister kultury odwiedzi nasze muzeum, obejrzy wystawę i wtedy, mam nadzieję, że się przekona, iż muzeum we właściwy sposób pokazuje polską historię, wyjaśnia polską historię cudzoziemcom. Dla nas to jest najważniejsze, to efekt 8 lat naszej pracy, ale także twór tysięcy ludzi, którzy nam przekazali swoje pamiątki (…), to zapis emocji, pamięci tysięcy Polaków i jest dobrem ogólnonarodowym

— zaznaczył Machcewicz.

Ulokowana w podziemiu - 14 metrów poniżej poziomu gruntu - wystawa główna placówki pokazuje genezę, przebieg oraz konsekwencje II wojny światowej zarówno w kontekście politycznym, jak i losów pojedynczych ludzi: Polaków, ale też innych narodów.

Na wystawie znalazło się około 2,5 tysiąca eksponatów (wśród nich m.in. dwa czołgi - amerykański Sherman oraz sowiecki T-34/85, wagon kolejowy niemieckiej produkcji oraz przedwojenny włoski Fiat Balilla) oraz około 240 stanowisk multimedialnych, dzięki którym można m.in. przeglądać archiwalne fotografie i filmy, obejrzeć relacje świadków wydarzeń czy zapoznać się z interaktywnymi mapami. Na stoiskach znaleźć można w sumie ok. 1 tys. stron tekstów zawierających różnego rodzaju informacje i około 4 godzin różnego typu nagrań.

Ekspozycję tworzą trzy bloki narracyjne: „Droga do wojny”, „Groza wojny” oraz „Długi cień wojny”. Pierwsza z nich obrazuje panujące w Europie nastroje, które doprowadziły do wybuchu światowego konfliktu. Widzowie mogą obejrzeć tu m.in. krótki film traktujący o I wojnie światowej, traktacie wersalskim oraz odbudowie państwa polskiego. Ta część ekspozycji przypomina też o totalitaryzmie, który rodził się w latach 20. i 30. w Związku Sowieckim, Niemczech czy Włoszech oraz o hiszpańskiej wojnie domowej i japońskim militaryzmie.

W części dotyczącej czasu wojny zwiedzający poznają m.in. przebieg działań militarnych, prowadzonych na różnych frontach przede wszystkim przez siły niemieckie, sowieckie i japońskie. Dużo miejsca poświęcono wkroczeniu wojsk niemieckich i sowieckich do Polski.

Ta część ekspozycji pokazuje też losy ludności cywilnej, zwłaszcza pod okupacją niemiecką, sowiecką i japońską. Opowiada m.in. o bombardowaniach i oblężeniach miast, paleniu wiosek, codziennym terrorze, głodzie i trudnościach w zaspokojeniu najprostszych życiowych potrzeb; przesiedleniach, deportacjach, wypędzeniach i pracy przymusowej. Prezentuje traktowanie osób chorych i upośledzonych, losy więźniów obozów koncentracyjnych i jenieckich oraz eksterminację Żydów. Dużą część w tym bloku tematycznym zajmuje też opowieść o ruchu oporu i bohaterstwie zwykłych ludzi. Przedstawiono tu m.in. polskie Państwo Podziemne, walki partyzanckie i działania cywilnego ruchu oporu w całej Europie.

Trzecia część wystawy ukazuje z kolei skutki II wojny światowej, w tym nowy układ polityczny na mapie Europy i świata. Ten blok kończy film przypominający m.in. o konfliktach wojennych, które obecnie rozgrywają się na świecie.

Ze względu na drastyczność tematyki prezentowanej na wystawie głównej gospodarze muzeum zalecają zwiedzanie jej raczej osobom powyżej 12. roku życia (ostateczną decyzję w tej sprawie pozostawiają jednak rodzicom). Z myślą o dzieciach przygotowano w placówce specjalną, dedykowaną im ekspozycję pt. „Podróż w czasie”.

Muzeum II Wojny Światowej mieści się w historycznym centrum Gdańska, przy pl. Władysława Bartoszewskiego 1, w bardzo bliskim sąsiedztwie gdańskiego Muzeum Poczty Polskiej działającego w budynku, który 1 września 1939 r. był miejscem jednego z pierwszych starć zbrojnych II wojny światowej.

Zamiar utworzenia w Gdańsku Muzeum II Wojny Światowej ogłosił w 2007 r. ówczesny premier Donald Tusk. Działkę pod budowę placówki podarowało miasto Gdańsk. Prace budowlane ruszyły w sierpniu 2012 r., a otwarcie placówki planowano na 1 września 2014 r. Prace opóźniły się jednak, wzrosły też koszty budowy. Pierwotnie na ten cel polski rząd zarezerwował 358 mln zł, z czasem suma ta została zwiększona do około 449 mln zł.

W ub.r. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego zapowiedziało połączenie Muzeum II Wojny Światowej z Muzeum Westerplatte i Wojny 1939 (zostało powołane przez resort kultury w grudniu 2015 r.). Dyrekcja MIIWŚ oraz Rzecznik Praw Obywatelskich zaskarżyli decyzję ministerstwa do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Sąd wstrzymał wykonanie decyzji resortu do czasu rozpoznania sprawy. Ministerstwo zaskarżyło tą decyzję WSA: skarga ma zostać rozpatrzona 5 kwietnia.

Anna Kisicka (PAP)/Polskie Radio/ems