W 1983 r. Górę Świętej Anny odwiedził papież Jana Pawła II, w wygłoszonej tam homilii wspominając „wszystkich, którzy tutaj wówczas (w czasie powstań śląskich) utracili życie”.

W ostatnich latach uroczystości rocznic III powstania śląskiego przy pomniku różne środowiska organizowały w terminach bądź odnoszących się do daty wybuchu samego zrywu, bądź też rozpoczęcia bitwy o Górę Świętej Anny. Dwa lata temu przedstawiciele marszałka woj. opolskiego wyjaśniali, że gdy wojewódzkie obchody odbywały się 3 maja, często zakłócali je narodowcy i uwaga skupiała się na nich, a nie na ważnej rocznicy i pamięci powstańców.

III powstanie śląskie wybuchło w nocy z 2 na 3 maja 1921 r. Trwało dwa miesiące. Było ostatnim z trzech zbrojnych zrywów polskiej ludności na Śląsku w latach 1919-21, gdy ważyła się sprawa przynależności państwowej obszaru należącego wcześniej do państwa niemieckiego.

Mający to określić plebiscyt odbył się 20 marca 1921 r. W głosowaniu dopuszczono udział osób, które wcześniej wyemigrowały ze Śląska - z Niemiec przyjechało 182 tys. emigrantów, z Polski - 10 tys. Głosowało ok. 97 proc. uprawnionych, z czego ok. 19 proc. stanowili wcześniejsi emigranci.

Przynależność do Polski wybrała mniejszość - 40,3 proc., a komisja plebiscytowa zdecydowała o przyznaniu prawie całego obszaru Niemcom. Dlatego wcześniejsze pojedyncze strajki przekształciły się 2 maja w strajk generalny, a w nocy z 2 na 3 maja zaczęło się powstanie. Na jego czele stanął znany działacz społeczny, wcześniej komisarz plebiscytowy Wojciech Korfanty. Powstańcy opanowali prawie cały obszar plebiscytowy, później broniąc go przed siłami niemieckimi. Najpoważniejsze starcia miały miejsce właśnie w okolicach Góry św. Anny.

W wyniku powstania zdecydowano o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. Z obszaru plebiscytowego do Polski przyłączono 29 proc. obszaru i 46 proc. ludności. W Polsce znalazły się m.in. Katowice, Świętochłowice, Królewska Huta (obecny Chorzów), Rybnik, Lubliniec, Tarnowskie Góry i Pszczyna.

(PAP)/ems