Niebawem na antenie MTV ma rozpocząć się emisja programu „Teen Mom PL”, ukazującego problemy nastoletnich matek. Producenci zapewniają, że polska wersja będzie zupełnie inna od amerykańskiego pierwowzoru – „Teen Mom PL” ma być nie tyle reality show, ile dokumentem mającym na celu m.in. zainicjowanie debaty o sytuacji nastoletnich matek w Polsce.

Jerzy Dzięgielewski, dyrektor programowy MTV Polska mówił, że program będzie łączyć „estetykę MTV z wrażliwością polskiej szkoły dokumentu”.

Według mnie takie połączenie jest mało prawdopodobne, ale nawet gdyby polskim twórcom udało się wyprodukować nie kolejne reality show, lecz rzeczywiście ambitny serial dokumentalny o funkcji edukacyjnej (w co chciałabym wierzyć), nierozwiązane pozostaną problemy:

– łamania praw dzieci (zarówno nastoletnich matek, jak i ich dzieci) do prywatności

– ewentualnych przykrych konsekwencji udziału w programie, z jakimi będą musieli borykać się uczestnicy

Prawo do ochrony prywatności gwarantuje wszystkim naszym rodakom Konstytucja, a dzieciom dodatkowo Konwencja o Prawach Dziecka. Oznacza to między innymi, że nikt nie może wbrew naszej woli filmować nas i upubliczniać naszego wizerunku. Co prawda nastolatki biorące udział w programach reality show wyrażają na to zgodę, ale – jak twierdzi psycholog Maria Keller-Hamela z Fundacji Dzieci Niczyje:

Nawet, jeśli dzieci chcą wziąć udział w programie telewizyjnym, nie oznacza to, że są w pełni świadome efektów. Dla młodego człowieka atrakcyjna jest sama sytuacja zaistnienia w mediach, jednak na etapie zgadzania się i udziału dzieci raczej nie zdają sobie sprawy, że mogą spotkać się z wyśmiewaniem przez rówieśników, że ich historia będzie żyła własnym życiem, będzie wielokrotnie eksponowana, wyszydzana, przerabiana i powtarzana. Takie sytuacje mogą być ekstremalnie trudne dla młodego człowieka. Jeżeli już dojdzie do udziału, odpowiedzialność za ochronę dziecka spoczywa na dziennikarzach, realizatorach i rodzicach. Powinni obrać wszelkie środki, aby chronić jego prywatność i nie dopuścić do ekspozycji treści, które są dla dziecka trudne lub mogą mu zaszkodzić.

(Anna Golus, Gołe i niewesołe. Dzieci w reality show, „W sieci” 2013, nr 34 przyp. red.)

Biorąc pod uwagę stosunek społeczeństwa do nastoletnich matek – delikatnie mówiąc, bardzo krytyczny – w wypadku „Teen Mom” uczestniczkom zaszkodzić może sam udział w programie, skutkujący choćby mnóstwem nieprzyjemnych, wulgarnych i agresywnych komentarzy w internecie. Ale nie tylko. Negatywnych konsekwencji może być więcej, co pokazują losy bohaterek amerykańskiej wersji programu. Większość uczestniczek została celebrytkami, ale zdarzały się także problemy w prawem, pobyt w więzieniu, udział w filmach pornograficznych (Farrah Abraham - przyp. red.), utrata praw rodzicielskich, a nawet próba samobójcza.

Nie wiadomo, jakie będą skutki udziału nastolatek w polskiej edycji „Teen Mom”. Już teraz wiadomo jednak, co o tych dziewczynach sądzą internauci (którzy jeszcze ich nie wiedzieli, ale już wyrobili sobie opinie). Pod informacjami o produkcji nowego programu MTV, zamieszczanymi w serwisach internetowych, można przeczytać opinie o jego przyszłych uczestniczkach. Większość tych komentarzy nie nadaje się do publikacji, a „puszczalskie małolaty”, „totalna patologia” czy „nastoletnie pseudocelebrytki” to najdelikatniejsze określenia bohaterek „Teen Mom PL”.

Pozytywnych opinii, wspierających młodziutkie mamy, nie ma wcale. Trudno sobie wyobrazić ilość „hejtu” (zapewne nie tylko w internecie), z jakim nastolatki będą musiały zmierzyć się po emisji programu.

Pytanie tylko: w imię czego? Edukacji młodych widzów MTV? Przełamywania tabu nastoletniego macierzyństwa? Uwrażliwiania społeczeństwa na problemy młodych mam? I czy naprawdę trzeba robić show z życia prywatnego nastoletnich matek, by poruszyć ten temat? Nastoletnie macierzyństwo to problem, o którym należy mówić przede wszystkim po to, by wspierać młodziutkie mamy i pokazywać zarówno im, jak i ich otoczeniu, że wczesna ciąża to nie koniec świata. Z krytyką i potępieniem tak młode matki spotykają się na co dzień, a tego nie zmieni nawet najambitniejszy program dokumentalny. Przeciwnie: narazi on nastolatki i ich dzieci na kolejne przykrości.

Anna Golus