Jednym z naturalnych bogactw Polski są wody termalne, które na bardzo dużym obszarze naszego kraju można efektywnie wykorzystać jako źródło czystej i odnawialnej energii. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej finansuje poszukiwanie i rozpoznawanie złóż wód termalnych w celu ich udostępnienia, poprzez wykonanie otworów badawczych, a w ostatnim czasie oraz najbliższych latach przeznaczył i przeznaczy na ten cel niemal pół miliarda złotych. Przedsięwzięcia te pozwolą zbadać i ocenić zasoby wód termalnych, które mogą stać się lokalnymi rezerwuarami dla produkcji energii cieplnej i elektrycznej.

Dzięki finansowemu wsparciu ze środków własnych NFOŚiGW odwierty już zostały lub zostaną wykonane m.in. w Otwocku, Żyrardowie, Wołominie i Piastowie (woj. mazowieckie), Gnieźnie i gminie Wągrowiec (woj. wielkopolskie), Inowrocławiu i Gąsawie, (woj. kujawsko-pomorskie), Łowiczu (woj. łódzkie), Jasienicy (woj. śląskie), Smykowie (woj. świętokrzyskie), Dębnie (woj. zachodniopomorskie) oraz Oławie, Trzebnicy i Głuszycy (woj. dolnośląskie). Polska posiada duży potencjał w postaci wód termalnych, które mogą odegrać kluczową rolę w przyszłości energetycznej kraju. Wykorzystanie wód geotermalnych może przyczynić się do zmniejszenia zależności od paliw kopalnych oraz zapewnienia stabilności dostaw energii.

Bogactwo zasobów geotermalnych

Polska znajduje się w regionie, gdzie aktywność sejsmiczna i geotermalna jest relatywnie niska, ale mimo to posiada liczne obszary z potencjałem geotermalnym. Regiony m.in. takie jak Podhale, szeroki pas ciągnący się od Szczecina aż do Gór Świętokrzyskich czy Sudety są znane z występowania wód geotermalnych o różnym stopniu temperatury i na różnej głębokości. Potencjał wykorzystania wód geotermalnych istnieje zatem w wielu różnych obszarach kraju.

Wody geotermalne mogą być wykorzystywane na wiele sposobów. Jednym z głównych zastosowań jest produkcja energii poprzez systemy geotermalne. Woda o wysokiej temperaturze i ciśnieniu wykorzystywana jest do napędu turbin, co generuje elektryczność. Niższe temperatury wód termalnych mogą być wykorzystywane do celów grzewczych i chłodniczych w budynkach oraz w rolnictwie, co przyczynia się do zmniejszenia zapotrzebowania na konwencjonalne źródła energii.

Przewagi wód geotermalnych

Korzystanie z wód geotermalnych ma liczne zalety. Przede wszystkim, jest to źródło energii odnawialnej, co oznacza, że nie jest ograniczone w czasie i nie powoduje wyczerpywania się zasobów. Ponadto, pozyskiwanie wód geotermalnych jest niemal bez emisyjne i nie generujące zanieczyszczeń atmosferycznych. Wykorzystanie tego rodzaju energii może również zmniejszyć zależność od importowanych paliw kopalnych, co ma korzystny wpływ na bezpieczeństwo energetyczne kraju. Jednakże wykorzystanie wód geotermalnych niesie ze sobą pewne wyzwania. Inwestycje w infrastrukturę geotermalną wymagają znacznych nakładów finansowych, zarówno na etapie poszukiwań złóż wód termalnych, jak i przy budowie instalacji. Konieczne jest także zrozumienie i monitorowanie wpływu eksploatacji wód geotermalnych na środowisko, aby uniknąć niepożądanych efektów. Rozwijając sektor geotermalny, Polska może zdobyć przewagę konkurencyjną w dziedzinie energii odnawialnej. Może to przyczynić się do tworzenia miejsc pracy, wzmacniając gospodarkę kraju, oraz umożliwić przejście na bardziej zrównoważony model energetyczny.

Geotermia w polityce państwa

Cele te znalazły swoje odzwierciedlenie w oficjalnym dokumencie „Polityka Energetyczna Polski do 2040 roku” (PEP), w którym poświęcono znaczącą uwagę kwestiom związanym z odnawialnymi źródłami energii (OZE) mającymi zastąpić tradycyjne metody pozyskiwania energii oparte na paliwach kopalnych. Odnawialne źródła energii różnią się między sobą pod względem ekologicznym oraz stabilności dostaw. Biorąc te dwie kluczowe kwestie pod uwagę, najbardziej korzystnym kierunkiem wydaje się być intensyfikacja wykorzystania ciepła pochodzącego z wnętrza Ziemi. Polityka energetyczna Polski wyraźnie określa zatem, że energia geotermalna zajmuje znaczące miejsce w kontekście pozyskiwania i eksploatowania odnawialnych źródeł energii. Jej celem jest obniżenie emisji szkodliwych substancji, pyłów i gazów cieplarnianych w sektorze energetycznym oraz zróżnicowanie struktury wytwarzania energii. W obliczu globalnej rzeczywistości staje się jeszcze wyraźniejsze, że odnawialne źródła energii, zwłaszcza te charakteryzujące się stabilnością, są kluczowe dla ograniczenia użycia paliw kopalnych oraz redukcji uzależnienia od importu tychże surowców. Fundamentalnym elementem osiągnięcia suwerenności energetycznej i narodowej bezpieczeństwa jest wykorzystanie energii odnawialnej, co stanowi nadrzędny interes Polski.

NFOŚiGW aktywnie wspiera geotermię

Chociaż obecnie wykorzystujemy nadal stosunkowo niewielką ilość energii z bez emisyjnych i stabilnych źródeł, takich jak geotermia, można zaobserwować stały trend wzrostowy w tym obszarze. Niemniej jednak, ocena potencjału geotermalnego wymaga przeprowadzenia złożonych i kosztownych badań. Już teraz jednak jesteśmy w stanie wskazać obszary kraju, w których poziom niepewności dotyczący dostępnych zasobów jest stosunkowo ograniczony. Z tego powodu Minister Klimatu i Środowiska, Anna Moskwa, zadeklarowała, że Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej będzie aktywnie wspierał projekty związane z geotermalnym źródłem energii, ze względu na jego stabilność oraz korzystny wpływ na środowisko.

Ryzyko po stronie NFOŚiGW

Mając świadomość, że wykonanie rozpoznawczych wierceń to koszty na poziomie kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu mln zł, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej pierwszy odwiert badawczy finansuje w 100 % (w przypadku jednostek samorządu terytorialnego). Ryzyko geologiczne jest zatem pokrywane w 100 %, ponieważ nawet w przypadku, kiedy parametry otworu są niezadowalające lub otwór jest suchy (otwór negatywny), efektem jest rozpoznanie warunków geologicznych, a dotacja nie musi być zwracana. Utrzymanie takiego podejścia i mitygowanie ryzyka poprzez finansowanie rozpoznania warunków geologicznych pozwala na skuteczny rozwój geotermii w Polsce i eliminuje niepewność w realizacji przedsięwzięć geotermalnych.

Dzięki stosowanym instrumentom finansowym, w tym m.in. programom „Udostępnianie wód termalnych w Polsce” i „Polska Geotermia Plus” coraz więcej samorządów i miejskich przedsiębiorstw decyduje się na wiercenia geotermalne z zamiarem budowy ciepłowni. Należy pamiętać, że podczas podejmowania decyzji o inwestowaniu w geotermię trzeba wziąć pod uwagę dwie kwestie ekonomiczne. Jedną z nich są nakłady inwestycyjne, które w przypadku geotermii mogą być dużo wyższe w porównaniu do innych technologii z sektora OZE, co może budzić obawy inwestorów. Drugim ważnym czynnikiem, który z kolei może przesądzić o atrakcyjności geotermii w zestawieniu z innymi odnawialnymi źródłami energii, są jedne z najniższych kosztów eksploatacji.

W celu zwiększenia dostępności i wykorzystania ciepła geotermalnego NFOŚiGW, wraz z Instytutem Ochrony Środowiska oraz Geotermią Podhalańską, powołał specjalną spółkę Geotermia Polska, która we współpracy z samorządami i innymi podmiotami ma realizować i pomagać w powstawaniu kolejnych przedsięwzięć geotermalnych wraz z zapewnieniem źródeł finansowania.