W latach 1942-1945 przez niemiecki obóz dla polskich dzieci w Łodzi przeszło od 2 do 3 tys. dzieci w wieku do 16. roku życia. Po wojnie na terenach strefy poobozowej wzniesiono budynki mieszkalne, a w pobliskim parku pomnik Martyrologii Dzieci. Dziś Narodowy Bank Polski upamiętnia ich męczeństwo, oddając hołd wszystkim bezbronnym ofiarom II wojny światowej.

Narodowy Bank Polski 8 grudnia 2022 r. wprowadza do obiegu srebrną monetę kolekcjonerską o nominale 10 zł „Niemiecki obóz dla polskich dzieci w Łodzi (1942‑1945)”. Na rewersie monety przedstawiony został wizerunek dziecka symbolizującego ofiary obozu.

Więźniowie obozu

Pierwsi więźniowie obozu zostali zarejestrowani w grudniu 1942 r. Niemcy określali obóz w Łodzi mianem Polen-Jugendverwahrlager der Sicherheitspolizei in Litzmannstadt (Prewencyjny Obóz Policji Bezpieczeństwa dla Młodzieży Polskiej w Łodzi). Obóz ten nie pełnił jednak funkcji wychowawczej, nie był również ośrodkiem profilaktycznym ani miejscem ochronnym. Wobec uwięzionych stosowano surowy rygor, porównywalny do tego w obozach koncentracyjnych. Dzieci głodzono i przymuszano do pracy ponad siły, którą wykonywały w stresie i w bardzo złych warunkach. Często były one bite i poniżane przez nadzorujący je personel.

Stefan Marczewski, jeden z nastoletnich więźniów obozu, o warunkach w obozie opowiadał:

Czym dłużej tu byliśmy, tym bardziej dyscyplina się zaostrzała, tym łatwiej było spostrzec, że wszystko zmierza do udręczenia, umęczenia nas.

Lokalizacja i historia obozu

Łódź wybrano nieprzypadkowo. Było to najludniejsze polskie miasto włączone w granice III Rzeszy, które pozostawało kluczowym ośrodkiem dla akcji deportacyjnych w Kraju Warty oraz działań germanizacyjnych

— wyjaśnia Artur Ossowski z Instytutu Pamięci Narodowej – Oddział w Łodzi w folderze poświęconym emisji monety.

Koncepcja stworzenia obozu pojawiła się już latem 1941 r. Wzorowano się na obozie dla nieletnich, położonym w Moringen (Mohringen/Solling) w Dolnej Saksonii. W czerwcu 1942 r. z terenu Ghetto Litzmannstadt Niemcy wyłączyli pięciohektarową działkę w kwartale dzisiejszych ulic Górniczej, Emilii Plater, Brackiej i Przemysłowej, przeznaczając ją na potrzeby utworzenia obozu.

Artur Ossowski z IPN przypomina również o istniejącej od 1943 r. filii rolnej obozu, ulokowanej w Dzierżąznej koło Białej nieopodal Łodzi (niem. Arbeitsbetrieb Dzierzazna über Biala in Litzmannstadt), gdzie zsyłano część więźniarek. Więźniowie, stanowiący 75 proc. ogółu osadzonych, pozostawali w macierzystym obozie.

W przeddzień wkroczenia Armii Czerwonej do Łodzi – 18 stycznia 1945 r. – strażnicy opuścili obóz, pozostawiając dzieci w zamkniętych barakach. Świadectwem niemieckiego bestialstwa wobec najmłodszych obywateli państwa polskiego jest niemal setka zmarłych i zamordowanych więźniów obozu, którzy zostali pochowani w bezimiennych kwaterach na łódzkim cmentarzu rzymskokatolickim św. Wojciecha przy ul. Kurczaki 81.

Banknoty i monety kolekcjonerskie emitowane przez NBP

Banknoty i monety kolekcjonerskie NBP emitowane są z myślą o upamiętnianiu ważnych wydarzeń, bohaterów, wybitnych postaci i autorytetów oraz ich roli w historii Polski.

Monety kolekcjonerskie są wykonywane ze złota i srebra, mogą być dodatkowo uatrakcyjnione poprzez dodanie elementów ozdobnych, wykonanych np. z bursztynu, szkła, krzemienia pasiastego czy ceramiki lub też technik dodatkowych – nadruku w technice tampondruku, druku UV, selektywnego złocenia czy matowienia laserowego.

Narodowy Bank Polski zaprasza kolekcjonerów i numizmatyków do szesnastu Oddziałów Okręgowych NBP zlokalizowanych w miastach wojewódzkich oraz do sklepu internetowego NBP: kolekcjoner.nbp.pl.

Plany emisyjne NBP na 2023 rok

Moneta kolekcjonerska „Niemiecki obóz dla polskich dzieci w Łodzi (1942-1945)” jest ostatnią emitowaną przez NBP w 2022 r. W kolejnym roku kolekcjonerzy i numizmatycy będą mogli wzbogacić swoje zbiory m.in. kolejnymi monetami z serii „Wyklęci przez komunistów żołnierze niezłomni” czy „Skarby Stanisława Augusta”. Szczegółowe informacje o zaplanowanych emisjach monet i banknotów kolekcjonerskich na 2023 rok, datach i nominałach dostępne są na stronie Narodowego Banku Polskiego w Planie emisji wartości kolekcjonerskich i monet okolicznościowych na 2023 r.

Informacje dla kolekcjonerów i osób zainteresowanych numizmatyką

Moneta kolekcjonerska NBP „Niemiecki obóz dla polskich dzieci w Łodzi (1942-1945)”: nominał: 10 zł metal: Ag 925/1000 stempel: lustrzany średnica: 32,00 mm masa: 14,14 g brzeg (bok): gładki nakład: do 9 000 szt. projektant: Robert Kotowicz emitent: NBP Na zlecenie NBP monety wyprodukowała Mennica Polska SA.