"Ucieczka nowoczesnego człowieka w metafizykę". Pejzaż, ciało, abstrakcja i ikona Jerzego Nowosielskiego w Zachęcie

Pejzaż, ciało, abstrakcja i ikona – te cztery typy obrazowania na jednej wystawie definiują więc twórczość Jerzego Nowosielskiego. Malarz dostrzegał rzeczywistość przez pryzmat sztuki ikony, wprowadzając uniwersalną normę do także do motywów świeckich

Od dziś 17 listopada br. do 4 lutego przyszłego roku można zwiedzać wystawę „JERZY NOWOSIELSKI” otwartą właśnie w Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki. Jej kuratorami są dyrektor Janusz S. Janowski oraz Anna Budzałek z Muzeum Narodowego w Krakowie. Wystawa przygotowana została z okazji przypadającej w tym roku setnej rocznicy urodzin artysty. Rok 2023 jest również ogłoszony przez Sejm PR Rokiem Jerzego Nowosielskiego.

W Zachęcie więc możemy obejrzeć 60 prac wybitnego artysty. Nie jest to jednak monograficzny przegląd jego prac, nie ma tam chronologii, to raczej próba prezentacji czterech najistotniejszych wątków z jego twórczości którymi są: pejzaż, ciało, abstrakcja i ikona. Te cztery typy obrazowania - jak tłumaczą kuratorzy - zestawione w jednym miejscu definiują więc twórczość Nowosielskiego.

To głównie te trzy pierwsze wątki z subtelnym dodatkiem ikon. Widzimy więc jak Nowosielski malował, widział i czuł pejzaże, jak postrzegał, kontemplował i na nowo analizował ciało głównie kobiece. Także mam abstrakcję oraz słynny autoportret artysty wraz z małżonką oraz jej portret. Która byłą także artystką choć przez całe życie starała się raczej wspierać geniusz męża

– wyjaśnia kurator Anna Budzałek.

Ikony z których pisaniem Nowosielski jest powszechnie łączony możemy kontemplować bardzo osobiście. W specjalnie przygotowanej ciemni, co daje wręcz piorunujący efekt intymności. Na dwóch z nich widzimy Świętego Mikołaja ikony powstałe w latach 70. ub. wieku, a na jednej Świętą Paraskewę – XI wieczną bułgarską mniszkę, świętą kościoła prawosławnego. Której imię w języku bułgarskim oznacza „piątek” i miało upamiętniać dzień męki i śmierci Chrystusa. Jak podkreśla kurator Anna Budzałek ta chwila mistycyzmu daje widzowi możliwość powtórnego obejrzenia w wystawy w drodze powrotnej i oceniania ich już z innej perspektywy. Jak przypominają umieszczone na wystawie fragmenty z wywiadów jakich udzielał Nowosielski jego twórczość była bowiem ucieczką nowoczesnego człowieka w metafizykę. Malarz postrzegł rzeczywistość przez pryzmat sztuki ikony, dzięki czemu wprowadził uniwersalną normę do także do tworzonych przez siebie motywów świeckich.

Kiedy widzimy akt, to widzimy w nim także ślady ikon, które tworzył. Kiedy widzimy obrazy religijne to odnajdujemy formy, które prezentował w sztuce świeckiej. Sztuka Nowosielskiego jest niezwykle koherentna pod względem wyrazu, formalnie i duchowo

– wyjaśnia dr Janusz Janowski.

Pejzaże Nowosielskiego komponowane z płaskich, geometrycznych form, malowane z różnych perspektyw, przywodzą na myśl ujęcia filmowe. Drugi temat, ciało, nie jest tu obiektem estetycznej kontemplacji, ale staje się niemal geometryczną formą, jest uproszczone, zrytmizowane i anonimowe — artysta dążył do ukazania ciała uświęconego, wyabstrahowanego z ziemskiej rzeczywistości. Trzeci wątek, abstrakcja, w twórczości tego malarza odnosi się przede wszystkim do bytu najwyższego, do transcendencji, której emanację stanowi światło, także światło wiedzy i olśnienie. Nowatorskie spojrzenie na kanoniczność tematów religijnych dało możliwość przywrócenia tej tematyce jej pierwotnego znaczenia.

Wystawa „JERZY NOWOSIELSKI” Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki 17.11.2023 – 04.02.2024 kuratorzy: Anna Budzałek, Janusz S. Janowski