Sejmowa komisja sprawiedliwości po czterech godzinach obrad zarekomendowała we wtorek projekt nowej ustawy o Trybunale Konstytucyjnym oraz projekt ustawy zawierającej przepisy wprowadzające. Drugie czytanie projektów w Sejmie planowane jest w przyszłym tygodniu.

Projekt ustawy o TK poparło 16 posłów z komisji, zaś przeciw było pięciu. Z kolei w przypadku projektu przepisów wprowadzających reformę - poparło go 15 posłów, także przy pięciu głosach przeciwnych.

Co przewidują projekty?

Prace nad tymi projektami komisja sprawiedliwości i praw człowieka rozpoczęła przed tygodniem. Do przedłożonych przepisów wprowadzono poprawki precyzujące oraz modyfikujące część zapisów.

Projekty reformujące Trybunał Konstytucyjny wpłynęły do Sejmu na początku marca br.; podpisali się pod nimi posłowie koalicji rządowej. Pierwsze czytanie projektów odbyło się pod koniec kwietnia. Razem z przyjętą już uchwałą Sejmu i propozycją zmiany konstytucji stanowią pakiet - prezentowanej jeszcze na początku marca przez szefa MS Adama Bodnara i polityków rządzącej koalicji - kompleksowej reformy TK.

Po wprowadzeniu reformy moc utraciłyby trzy ustawy odnoszące się do funkcjonowania Trybunału - o statusie sędziów TK, o organizacji i trybie postępowania przed TK oraz przepisy wprowadzające ustawę o organizacji i trybie postępowania przed TK.

Jednocześnie - jak zapisano w projekcie zawierającym przepisy wprowadzające reformę - wydane w ostatnich latach wyroki TK w składzie z udziałem „osób nieuprawnionych do orzekania” są „nieważne i nie wywierają skutków”.

Krytyka ze strony PiS

Ten zapis wywołał największą krytykę aktualnej opozycji.

Władza ustawodawcza postanawia rozstrzygać, kto jest, a kto nie jest sędzią, a także uchyla wyroki TK, z których większość została opublikowana w Dzienniku Ustaw, choć nie wszystkie, bo od pewnego czasu z niewiadomych powodów pozaprawnych prezes Rady Ministrów i RCL nie publikują wyroków TK

— mówił Krzysztof Szczucki (PiS).

Wtórował mu Paweł Jabłoński z tego klubu.

Jestem zdumiony, że większość rządząca nie odnosi się do krytycznych opinii prawnych RPO, SN, KRS, HFPC wskazujących wprost na niekonstytucyjność zapisów

— zaznaczał.

Wiceprzewodniczący komisji Patryk Jaskulski (KO) odpowiadał posłom PiS, że nieważność wyroków TK nie będzie wynikać z procedowanego projektu ustawy, tylko wynika z działań PiS w poprzednich latach, gdy ta partia była u władzy.

Państwo rujnowaliście wymiar sprawiedliwości w ostatnich latach, a jednym z najbardziej rażących aspektów rujnowania było to, co się działo w TK

— mówił.

Wiceprzewodniczący Krajowej Rady Sądownictwa sędzia Stanisław Zdun ocenił jednak, że „pomysł, żeby za pomocą rozwiązań ustawowych doprowadzać do unieważnienia szeregu orzeczeń TK, (…) w zasadzie podważa w ogóle sens istnienia TK”.

Bardzo się cieszę, że wreszcie KRS wypowiada się na temat praworządności, której myślę, że i w KRS bardzo brakuje

— odpowiedział mu przewodniczący komisji Paweł Śliz (Polska2050-TD).

Większość poprawek przyjętych we wtorek przez komisję wprowadzono do projektów po sugestiach sejmowego Biura Legislacyjnego.

Akceptację posłów z komisji uzyskała m.in. poprawka uzupełniająca rotę sędziowskiego ślubowania o możliwość dodania słów: „Tak mi dopomóż Bóg”.

To opcja utrwalona w konstytucji do ślubowania prezydenta i parlamentarzystów. Zawsze była też obecna w obowiązujących w wolnej Polsce ustawach o TK

— przekonywał Michał Pyrzyk (PSL-TD).

Ze strony posłów KO pojawiły się jednak głosy przeciwne tej poprawce i wskazujące, że sędziowie TK orzekają także „w sprawach bezstronności władz publicznych w kwestiach religijnych” oraz „rozdziału państwa od Kościoła”.

Ostatecznie poprawkę poparło 14 posłów, czterech było przeciw, a czterech kolejnych wstrzymało się od głosu.

Inne poprawki

W ramach innych poprawek zdecydowano m.in., że sędzia TK nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności bez zgody Zgromadzenie Ogólnego Sędziów TK, a nie - jak było w pierwotnym projekcie - sądu dyscyplinarnego.

Jednocześnie - motywując to niezależnością TK od innych władz - spośród podmiotów mogących złożyć wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego wobec sędziego TK wykreślono Prezydenta RP i Prokuratora Generalnego.

Odpowiedzialność dyscyplinarna powinna pozostać w gestii samego TK

— mówił Sławomir Ćwik (Polska2050-TD).

Do przepisu odnoszącego się do sądu dyscyplinarnego w TK i mówiącego, że sędziów do składów orzekających tego sądu wyznacza się w drodze losowania spośród sędziów Trybunału oraz sędziów Trybunału w stanie spoczynku, dopisano - w odniesieniu do tych drugich - słowa: „o ile wyrażą na to zgodę”. Jak zwrócono uwagę, nie wszyscy sędziowie TK w stanie spoczynku mogą być zainteresowani orzekaniem w sprawach dyscyplinarnych, niektórzy z ich są już także w podeszłym wieku.

Zasadnicze punkty reformy, mimo ożywionej dyskusji posłów i krytyki przez przedstawicieli PiS, pozostały po pracach sejmowej komisji bez większych zmian.

Obok unieważnienia niektórych wyroków w projekcie przepisów wprowadzających reformę TK przewidziano w odniesieniu do obecnych sędziów TK, że po wejściu nowych przepisów w życie mogliby oni złożyć oświadczenia, że przechodzą w stan spoczynku.

Możliwość przejścia w stan spoczynku (…) nie dotyczy osoby nieuprawnionej do orzekania

— głosi projekt.

Według tego projektu obowiązki prezesa TK przejąłby sędzia o najdłuższym stażu sędziowskim, zaś Zgromadzenie Ogólne Sędziów TK miałoby przedstawić prezydentowi kandydatów na prezesa.

Z kolei według projektu ustawy o TK zwiększyłyby się kompetencje Zgromadzenia Ogólnego Sędziów TK. Poszerzony miałby też zostać krąg podmiotów mogących zgłaszać kandydatów na sędziów TK. Istotną zmianą byłoby też rozszerzenie zakresu rozpoznawania skarg konstytucyjnych.

Równolegle w Senacie toczą się prace nad projektem zmiany konstytucji dotyczącym TK. Tam również, w komisji ustawodawczej, zostało w początkach lipca przeprowadzone wysłuchanie publiczne dotyczące planowanych zmian. Senacka komisja do prac nad zmianą konstytucji ma wrócić po wakacjach.

gah/PAP