Poniedziałek Wielkanocy jest kolejnym dniem oktawy wielkanocnej, trwającej przez 8 dni począwszy od pierwszej niedzieli wielkanocnej. Okres ten traktowany jest, jako jedna uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego. Mimo wyjątkowego charakteru tego dnia wierni nie są zobowiązani do udziału we mszy św.

Oktawa Wielkanocy

Zgodnie z tradycją, w Poniedziałek Wielkanocny eucharystie w polskich świątyniach sprawowane są jednak według porządku niedzielnego.

Słowo „oktawa” pochodzi z języka greckiego i znaczy osiem. Chcąc podkreślić ważność uroczystości paschalnych, Kościół rozszerza je na kolejne osiem dni. W związku z tym, w piątek 14 kwietnia katolików nie obowiązuje post.

Oktawa Wielkanocy obchodzona była już w IV wieku. Podczas Wigilii Paschalnej udzielano wtedy sakramentu chrztu św. i nowo ochrzczeni otrzymywali od gminy chrześcijańskiej białe szaty, w których chodzili przez okres oktawy wielkanocnej. Stąd też oktawę nazywano Białym Tygodniem, a niedzielę kończącą oktawę Białą Niedzielą. W tym dniu neofici, odziani w białe szaty, szli w procesji do kościoła św. Pankracego w Rzymie, by tam uczestniczyć we mszy św., po której zdejmowali chrzcielne szaty i wracali do swoich codziennych obowiązków.

W czasie jednej z wizji św. siostry Faustyny Kowalskiej Jezus powiedział do niej:

„Święto Miłosierdzia wyszło z wnętrzności moich, pragnę, aby uroczyście obchodzone było w pierwszą niedzielę po Wielkanocy. Nie zazna ludzkość spokoju, dopokąd nie zwróci się do źródła miłosierdzia mojego”.

W roku 2000 papież Jan Paweł II ustanowił tę niedzielę świętem Miłosierdzia Bożego dla całego Kościoła powszechnego. Stąd dzisiaj określa się niedzielę w oktawie Wielkanocy jako Niedzielę Miłosierdzia Bożego.

Przez całą oktawę Wielkanocy do formuły rozesłania dodaje się podwójne „Alleluja”. W tym czasie nie można celebrować mszy żałobnych, z wyjątkiem pogrzebowej.

Sam liturgiczny okres wielkanocny trwa 50 dni, aż do uroczystości zesłania Ducha Świętego (tzw. Pięćdziesiątnicy).

W tym czasie paschał, mający swoje miejsce przy ambonie lub przy ołtarzu, jest zapalony we wszystkich uroczystych celebracjach liturgicznych, a więc w czasie mszy św., podczas jutrzni i w czasie nieszporów, aż do niedzieli zesłania Ducha Świętego.

Krzyż ołtarzowy w okresie wielkanocnym przyozdobiony jest czerwoną stułą. Na miejscu widocznym, w pobliżu ołtarza, ale nie na nim, ustawia się figurę Chrystusa zmartwychwstałego. Ponadto zamiast modlitwy „Anioł Pański” odmawia się modlitwę „Królowo nieba” (Regina coeli).

Czas wielkanocnej komunii św.

Zgodnie z przykazaniami kościelnymi każdy wierny zobowiązany jest przynajmniej raz w roku, w okresie wielkanocnym, przyjąć Komunię Świętą (III przykazanie kościelne).

1. Konferencja Episkopatu Polski 21 marca 1985 r. w Warszawie ustaliła, że w naszym kraju „okres, w którym obowiązuje czas wielkanocnej komunii św. obejmować będzie okres od Środy Popielcowej do niedzieli Trójcy Świętej”. W tym roku uroczystość Trójcy Przenajświętszej przypadnie 4 czerwca.

Decyzję z 1985 r. KEP potwierdziła w uchwale z 13 marca 2014 r. w sprawie „Zatwierdzenia czwartego przykazania kościelnego i promulgacji jednolitego tekstu przykazań kościelnych po ich nowelizacji wraz z wykładnią” – przekazało PAP biuro prasowe Episkopatu.

„Lany poniedziałek”

W ludowej tradycji, poniedziałek Wielkanocny jest nazywany „lanym poniedziałkiem” ze względu na zwyczaj „śmigusa-dyngusa”, który jest w tym dniu praktykowany. Polegał on na symbolicznym wzajemnym okładaniu się witkami wierzby po nogach oraz wzajemnym polewaniu wodą. Od polania wodą można było wykupić się podarunkiem w postaci jaj i smakołyków.

Pierwotnie zwyczaj ten związany był z radością z odejścia zimy i budzącej do życia przyrody, a polewanie wodą miało zapobiegać chorobom i sprzyjać płodności.

olnk/PAP