Od Wielkiego Czwartku, który w tym roku przypada 6 kwietnia, Kościół rozpoczyna uroczyste obchody Triduum Paschalnego, w czasie którego będzie wspominać mękę, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. W Wielki Czwartek liturgia uobecnia Ostatnią Wieczerzę, ustanowienie przez Jezusa Eucharystii oraz kapłaństwa służebnego.

Początek Triduum Paschalnego

Do głębokiego przeżywania Triduum Sacrum zachęcił papież podczas środowej audiencji ogólnej w Watykanie. Mówiąc o Jezusie zranionym, papież zwrócił uwagę, że my także jesteśmy zranieni. Bóg pragnie nam pokazać, że w Wielkanoc można otworzyć nowe przejście: uczynić ze swoich ran przestrzenie światła. „Jak Jezus, który na krzyżu nie oskarża, ale miłuje. Miłuje i przebacza tym, którzy zadają Mu rany (por. Łk 23, 34). W ten sposób zamienia zło w dobro, w ten sposób przemienia cierpienie w miłość” – podkreślił Ojciec Święty.

Nasze rany mogą stać się źródłem nadziei, gdy zamiast użalać się nad sobą, będziemy ocierali łzy innych; gdy zamiast żywić urazę z powodu tego, co nam zabrano, będziemy troszczyć się o to, czego brakuje innym; gdy zamiast zamykać się w sobie, będziemy pochylali się nad tymi, którzy cierpią; gdy zamiast pragnąć miłości dla siebie, będziemy gasić pragnienie tych, którzy nas potrzebują. Tylko bowiem wtedy, gdy przestajemy myśleć o sobie, odnajdujemy siebie. A dzięki temu - jak mówi Pismo Święte - nasza rana szybko się zabliźnia (por. Iz 58, 8) i na nowo rozkwita nadzieja. W te święte dni zbliżmy się do Ukrzyżowanego. Stańmy przed Nim ogołoconym, aby uczynić prawdę o sobie samych, usuwając to, co zbędne. Spójrzmy na Niego poranionego i umieśćmy nasze rany w Jego ranach. Pozwólmy Jezusowi odrodzić w nas nadzieję

— zachęcił papież.

Wielki Czwartek

W Wielki Czwartek m.in. wspomina się ustanowienie sakramentu święceń. Rankiem, jeszcze przed wieczornym rozpoczęciem Triduum Paschalnego, ma miejsce szczególna Msza św. Co roku we wszystkich kościołach katedralnych biskup diecezjalny wraz z prezbiterami (nierzadko z całej diecezji) odprawia Mszę św. Krzyżma. Podczas Mszy. św. Krzyżma biskup święci oleje (chorych i krzyżmo), które przez cały rok służą przy udzielaniu sakramentów chrztu, święceń kapłańskich, namaszczenia chorych. Kapłani koncelebrujący ze swoim biskupem odnawiają przyrzeczenia kapłańskie. Msza Krzyżma jest wyrazem jedności i wspólnoty duchowieństwa diecezji.

Wieczorem w kościołach parafialnych i zakonnych Mszą Wieczerzy Pańskiej rozpoczyna się Triduum Paschalne. Przed rozpoczęciem liturgii opróżnia się tabernakulum, w którym przez cały rok przechowywany jest Najświętszy Sakrament. Odtąd aż do Nocy Zmartwychwstania pozostaje ono puste.Msza św. ma charakter bardzo uroczysty. Jest dziękczynieniem za ustanowienie Eucharystii i kapłaństwa służebnego. Ostania Wieczerza, którą Jezus spożywał z apostołami, była tradycyjną ucztą paschalną, przypominającą wyjście Izraelitów z niewoli egipskiej. Wszystkie gesty i słowa Jezusa, błogosławieństwo chleba i wina nawiązują do żydowskiej tradycji.

Jednak Chrystus nadał tej uczcie nowy sens. Mówiąc, że poświęcony chleb jest Jego Ciałem, a wino Krwią, ustanowił Eucharystię. Równocześnie nakazał apostołom: „To czyńcie na Moją pamiątkę”. Tradycja upatruje w tych słowach ustanowienie służebnego kapłaństwa, szczególne włączenie apostołów i ich następców w jedyne kapłaństwo Chrystusa.W liturgii podczas śpiewu hymnu „Chwała na wysokości Bogu”, którego nie było przez cały Wielki Post, biją dzwony. W tym roku zaleca się opuszczenie obrzędu umywania i ucałowania nóg dwunastu mężczyznom. Gest dokonywany przez głównego celebransa przypomina gest Chrystusa i wyraża prawdę, że Kościół, tak jak Chrystus, jest nie po to, żeby mu służono, lecz aby służyć.

Po Mszy św. rusza procesja do tzw. ciemnicy. Tam rozpoczyna się adoracja Najświętszego Sakramentu. Wymownym znakiem odejścia Jezusa, który po Ostatniej Wieczerzy został pojmany, jest ogołocenie centralnego miejsca świątyni, czyli ołtarza. Aż do Wigilii Paschalnej ołtarz pozostaje bez obrusu, świec i wszelkich ozdób.

Wielki Piątek

Wielki Piątek to dzień Krzyża. Po południu odprawiana jest niepowtarzalna wielkopiątkowa Liturgia Męki Pańskiej. Celebrans i asysta wchodzą w ciszy. Przed ołtarzem przez chwilę leżą krzyżem, a po modlitwie wstępnej czytane jest proroctwo o Cierpiącym Słudze Jahwe i fragment Listu do Hebrajczyków. Następnie czyta się lub śpiewa, zwykle z podziałem na role, opis Męki Pańskiej według św. Jana.

Po homilii w bardzo uroczystej modlitwie wstawienniczej Kościół poleca Bogu siebie i cały świat, wyrażając w ten sposób pragnienie samego Chrystusa: aby wszyscy byli zbawieni. Szczególnie przejmujące są modlitwy o jedność chrześcijan, prośba za niewierzących i za Żydów.

Centralnym wydarzeniem liturgii wielkopiątkowej jest adoracja Krzyża. Zasłonięty fioletowym suknem Krzyż wnosi się przed ołtarz. Celebrans stopniowo odsłania ramiona Krzyża i śpiewa trzykrotnie: „Oto drzewo Krzyża, na którym zawisło zbawienie świata”, na co wierni odpowiadają: „Pójdźmy z pokłonem”. Po liturgii Krzyż zostaje w widocznym i dostępnym miejscu, tak by każdy wierny mógł go adorować. Jest on aż do Wigilii Paschalnej najważniejszym punktem w kościele. Przyklęka się przed nim, tak, jak normalnie przyklęka się przed Najświętszym Sakramentem. Po adoracji Krzyża z ciemnicy przynosi się Najświętszy Sakrament i wiernym udziela się Komunii.

Ostatnią częścią liturgii Wielkiego Piątku jest procesja do Grobu Pańskiego. Na ołtarzu umieszczonym przy Grobie lub na specjalnym tronie wystawia się Najświętszy Sakrament w monstrancji okrytej białym przejrzystym welonem - symbolem całunu, w który owinięto ciało zmarłego Chrystusa. Cały wystrój tej kaplicy ma kierować uwagę na Ciało Pańskie. W wielu kościołach przez całą noc trwa adoracja.W Wielki Piątek odprawiane są także nabożeństwa Drogi Krzyżowej. W wielu kościołach rozpoczyna się ono o godz. 15.00, gdyż właśnie około tej godziny wedle przekazu Ewangelii Jezus zmarł na Krzyżu.

Wielka Sobota

Wielka Sobota jest dniem ciszy i oczekiwania. Dla uczniów Jezusa był to dzień największej próby. Według Tradycji apostołowie rozpierzchli się po śmierci Jezusa, a jedyną osobą, która wytrwała w wierze, była Bogurodzica. Dlatego też każda sobota jest w Kościele dniem maryjnym.Po śmierci krzyżowej i złożeniu do grobu wspomina się zstąpienie Jezusa do otchłani. Wiele starożytnych tekstów opisuje Chrystusa, który „budzi” ze snu śmierci do nowego życia Adama i Ewę, którzy wraz z całym rodzajem ludzkim przebywali w Szeolu.

Tradycją Wielkiej Soboty jest poświęcenie pokarmów wielkanocnych: chleba - na pamiątkę tego, którym Jezus nakarmił tłumy na pustyni; mięsa - na pamiątkę baranka paschalnego, którego spożywał Jezus podczas uczty paschalnej z uczniami w Wieczerniku oraz jajek, które symbolizują nowe życie. Wielki Piątek i Wielka Sobota to jedyny czas w ciągu roku, kiedy Kościół nie sprawuje Mszy św.

Wielkanoc zaczyna się już w sobotę po zachodzie słońca. Rozpoczyna ją liturgia światła. Na zewnątrz kościoła kapłan święci ogień, od którego następnie zapala się Paschał - wielką woskową świecę, która symbolizuje zmartwychwstałego Chrystusa. Na paschale kapłan żłobi znak krzyża, wypowiadając słowa: „Chrystus wczoraj i dziś, początek i koniec, Alfa i Omega. Do Niego należy czas i wieczność, Jemu chwała i panowanie przez wszystkie wieki wieków. Amen”. Umieszcza się tam również pięć ozdobnych czerwonych gwoździ, symbolizujących rany Chrystusa oraz aktualną datę. Następnie Paschał ten wnosi się do okrytej mrokiem świątyni. Zwieńczeniem obrzędu światła jest uroczysta pieśń (Pochwała Paschału) - Exsultet, która zaczyna się od słów: „Weselcie się już zastępy Aniołów w niebie! Weselcie się słudzy Boga! Niech zabrzmią dzwony głoszące zbawienie, gdy Król tak wielki odnosi zwycięstwo!”.

Dalsza część liturgii paschalnej to czytania przeplatane psalmami. Przypominają one całą historię zbawienia, poczynając od stworzenia świata, przez wyjście Izraelitów z niewoli egipskiej, proroctwa zapowiadające Mesjasza aż do Ewangelii o Zmartwychwstaniu Jezusa. Tej nocy powraca po blisko pięćdziesięciu dniach uroczysty śpiew „Alleluja”. Obrzęd liturgii przewiduje poświęcenia wody, która przez cały rok będzie służyła przede wszystkim do chrztu. Czasami, na wzór pierwotnych wspólnot chrześcijańskich, w noc paschalną dokonywano chrztu katechumenów, udzielając im zarazem bierzmowania i pierwszej Komunii św.

Wigilia Paschalna kończy się Eucharystią i procesją rezurekcyjną, by oznajmić, że Chrystus zmartwychwstał i zwyciężył śmierć.

Noc Paschalna oraz Niedziela Wielkanocna to największe święto chrześcijańskie, pierwszy dzień tygodnia, uroczyście obchodzony w każdą niedzielę przez cały rok. Apostołowie świętowali tylko Wielkanoc i każdą niedzielę, która jest właśnie pamiątką Nocy Paschalnej. Dopiero z upływem wieków zaczęły pojawiać się inne święta i okresy przygotowania aż ukształtował się obecny rok liturgiczny, który jednak przechodzi różne zmiany.

Oktawa Wielkiej Nocy

Ponieważ cud Zmartwychwstania jakby nie mieści się w jednym dniu, dlatego też Kościół obchodzi Oktawę Wielkiej Nocy - przez osiem dni bez przerwy wciąż powtarza się tę samą prawdę, że Chrystus Zmartwychwstał. Ostatnim dniem oktawy jest Biała Niedziela, nazywana obecnie także Niedzielą Miłosierdzia Bożego. W ten dzień w Rzymie ochrzczeni podczas Wigilii Paschalnej neofici, odziani w białe szaty podarowane im przez gminę chrześcijańską, szli w procesji do kościoła św. Pankracego, by tam uczestniczyć w Mszy św. Jan Paweł II ustanowił ten dzień świętem Miłosierdzia Bożego, którego wielką orędowniczką była św. Faustyna Kowalska.

Mszą św. Wieczerzy Pańskiej rozpoczynają się obchody Triduum Paschalnego

Rzecznik Konferencji Episkopatu Polski ks. Leszek Gęsiak SJ przypomniał, że w Wielki Czwartek przed południem, w kościołach katedralnych, biskupi diecezjalni wraz z kapłanami odprawiają Mszę świętą Krzyżma, „podczas której święcone są oleje – chorych i krzyżma, służące do udzielania sakramentów chrztu, święceń kapłańskich i namaszczenia chorych”.

Tego dnia, celebracją wieczornej Mszy świętej Wieczerzy Pańskiej, rozpoczynają się obchody Triduum Paschalnego, w czasie którego celebrujemy mękę, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa

— zaznaczył ks. Gęsiak. Dodał, że „Triduum jest jedną wielką liturgią, która zakończy się w niedzielę Zmartwychwstania procesją rezurekcyjną”.

Rzecznik Episkopatu podkreślił, że wielkoczwartkowa Eucharystia jest przypomnieniem ostatniej wieczerzy, którą Chrystus spożył ze swoimi uczniami w Wieczerniku.

Podczas liturgii następuje obrzęd umycia przez głównego celebransa nóg dwunastu mężczyznom. Eucharystia ta jest także dziękczynieniem za ustanowienie przez Jezusa sakramentów Eucharystii i kapłaństwa. Msza kończy się procesją z Najświętszym Sakramentem do tzw. ciemnicy, gdzie trwa adoracja do godzin nocnych

— zauważył.

Uroczystości pod przewodnictwem papieża

W Wielki Czwartek pod przewodnictwem papieża Franciszka rozpoczynają się kulminacyjne uroczystości Wielkiego Tygodnia. Papież odzyskuje siły po niedawnym zapaleniu oskrzeli i krótkim pobycie w szpitalu. Niewiadomą pozostaje to, kto napisał rozważania do piątkowej Drogi Krzyżowej w Koloseum. Ich tekst będzie trzymany w tajemnicy niemal do ostatniej chwili.

Nie brak słów troski o zdrowie 86-letniego papieża, który w dotkliwe zimno w środę, tuż po chorobie spotkał się z wiernymi na placu Świętego Piotra na audiencji generalnej. Nadal kaszle.

Na celebracje Wielkiego Tygodnia wybrano formułę już wcześniej stosowaną: papież będzie im przewodniczył i odczyta homilię, a przy ołtarzu msze odprawiać będą kardynałowie.

O 9.30 w Wielki Czwartek w bazylice watykańskiej rozpocznie się pod przewodnictwem Franciszka msza Krzyżma. Przy ołtarzu odprawi ją wikariusz generalny Rzymu kardynał Angelo De Donatis.

Po południu papież pojedzie do zakładu karnego dla nieletnich Casal del Marmo na peryferiach Rzymu na prywatną mszę Wieczerzy Pańskiej, inaugurującą Triduum Paschalne. Rozpocznie się ona o godzinie 16.

W jej trakcie w geście pokory Franciszek obmyje nogi dwunastu osadzonym różnej narodowości.

Do Casal del Marmo powróci po 10 latach. W tym samym miejscu odprawił mszę i umył nogi młodym więźniom dwa tygodnie po konklawe. To właśnie wtedy w marcu 2013 roku nowy papież wprowadził zwyczaj odprawiania mszy Wieczerzy Pańskiej poza Watykanem.

Ponowną wizytę Franciszka w zakładzie karnym interpretuje się jako jego gest miłości, bliskości i miłosierdzia wobec tego, co nazywa „peryferiami egzystencjalnymi”.

„To obraz dziadka idącego uściskać swoje wnuki, które wykrzykują swój ból i wiedzą, że nie są oceniani przez swe błędy; chce dodać im otuchy i zachęcić, by nie tracili nadziei”- stwierdził przełożony kapelanów we włoskich więzieniach ksiądz Raffaele Grimaldi.

W Wielki Piątek o 17.00 w bazylice Świętego Piotra odbędzie się nabożeństwo Męki Pańskiej, podczas którego nieprzerwanie od czasów pontyfikatu Jana Pawła II homilię wygłasza kaznodzieja Domu Papieskiego kardynał Raniero Cantalamessa.

Wciąż nieznane są szczegóły dotyczące rozważań, jakie zostaną odczytane podczas Drogi Krzyżowej pod przewodnictwem papieża w rzymskim Koloseum, rozpoczynającej się po godzinie 21. Nie wiadomo również, kto je napisał. Taka sytuacja zdarza się po raz pierwszy.

W Watykanie poinformowano, że tekst rozważań przy 14 stacjach zostanie ogłoszony dopiero w piątek; zazwyczaj znany był kilka dni wcześniej.

Nie wyklucza się, że decyzja ta może mieć związek z ostrą polemiką sprzed roku, gdy kontrowersje i protesty, także w Kijowie, wzbudził tekst napisany wspólnie przez Ukrainkę i Rosjankę, razem niosące krzyż przy jednej ze stacji. Ostatecznie słowa te nie zostały odczytane, a wierni zostali poproszeni o to, by w ciszy modlili się o pokój.

W Wielką Sobotę wieczorem w bazylice watykańskiej papież będzie przewodniczył Mszy Wigilii Paschalnej, najdłuższej w roku liturgicznym.

W Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego w obecności papieża poranną mszę odprawi dziekan Kolegium Kardynalskiego kardynał Giovanni Battista Re. Franciszek zaś w południe z balkonu bazyliki watykańskiej wystosuje wielkanocne orędzie i udzieli błogosławieństwa Urbi et Orbi.

wkt/PAP/KAI