W Kościele katolickim 2 lutego obchodzone jest święto Ofiarowania Pańskiego zwane też świętem Matki Bożej Gromnicznej. To jedyny dzień w roku, kiedy błogosławione są świece przyniesione przez wiernych do kościoła. Od 1997 roku Kościół tego dnia przeżywa też Światowy Dzień Życia Konsekrowanego. Taca zbierana tego dnia w kościołach przeznaczona jest na utrzymanie zakonów kontemplacyjnych w diecezjach.
Święto Matki Bożej Gromnicznej
W Polsce to święto kończy okres śpiewania kolęd, trzymania żłóbków i choinek. Natomiast liturgicznie okres Bożego Narodzenia zamyka święto Chrztu Pańskiego, które w tym roku obchodzono 9 stycznia.
Święto Ofiarowania Pańskiego przypada czterdziestego dnia po Bożym Narodzeniu. Zostało wprowadzone w 492 r. przez papieża św. Gelazego i nawiązuje do biblijnego wydarzenia ofiarowania Jezusa w świątyni w Jerozolimie oraz dokonania przez Matkę Bożą obrzędu oczyszczenia.
Nazwa święta wywodzi się od dwóch terminów greckich: „Hypapante” oraz „Heorte tou Katharismou”, co oznacza „święto spotkania” i „oczyszczenia”. Oba były głęboko zakorzenione w tradycji Narodu Wybranego. Na pamiątkę ocalenia pierworodnych synów Izraela podczas niewoli egipskiej, każdy pierworodny syn u Żydów był uważany za własność Boga. Zgodnie z prawem mojżeszowym czterdziestego dnia po jego urodzeniu należało zanieść go do świątyni w Jerozolimie, a następnie wykupić za symboliczną opłatą 5 szekli. Z tym obrzędem łączyła się także ceremonia oczyszczenia matki dziecka. Kobieta była zobowiązana złożyć ofiarę z baranka, zaś w przypadku ubóstwa - ofiarę z dwóch synogarlic lub gołębi.
Święto Ofiarowania obchodzone było w Jerozolimie już w IV w., zaraz po ustaniu prześladowań. Dwa wieki później pojawiło się również w Kościele Zachodnim.
W Kościele Wschodnim dzisiejsze święto należy do 12 najważniejszych świąt i nazywane jest Spotkaniem Pańskim „Hypapante”, co uwypukla jego wybitnie chrystologiczny charakter.
W Polsce święto Ofiarowania Pańskiego nazywane jest popularnie świętem Matki Bożej Gromnicznej. Obchodom towarzyszy ceremonia poświęcenia świec przyniesionych przez wiernych. Ich płomień symbolizuje Jezusa Chrystusa. Jest to nawiązanie do postawy starca Symeona, który - jak podaje Ewangelia - wziął na ręce Jezusa i wypowiedział słowa: „Światłość na oświecenie pogan i na chwałę Izraela”.
Nazwa świec „gromnice” pochodzi od staropolskiego przymiotnika „gromny” – grzmiący. Wierzono, że poświęcona gromnica będzie chronić dom od gromu, w związku z tym w czasie burzy zapalano świece i stawiano je w oknie, modląc się o oddalenie piorunów. Gromnicę wręczano również konającym, aby ochronić ich przed napaścią złych duchów.
Światowy Dzień Życia Konsekrowanego
Zgodnie z decyzją papieża Jana Pawła II od roku 1997 w święto Ofiarowania Pańskiego obchodzony jest Światowy Dzień Życia Konsekrowanego. W Polsce jest ponad 31,1 tys. osób konsekrowanych.
Osoby te pokazują nam, że choć jesteśmy zanurzeni w doczesności, to celem naszego życia jest Królestwo Niebieskie
— napisał w specjalnym liście na ten dzień przewodniczący Komisji KEP ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego klaretyn bp Jacek Kiciński.
Wyjaśnił, że życie konsekrowane „jest drogą specjalnego naśladowania Jezusa Chrystusa” i temu służą trzy rady ewangeliczne, które ślubują osoby konsekrowane: czystość, ubóstwo i posłuszeństwo.
Czystość jest wyrazem prawdziwej miłości, ubóstwo – znakiem wolności od różnego rodzaju form zniewolenia, posłuszeństwo zaś oznacza dyspozycyjność dla miłości
— wskazał bp Kiciński.
Obok członków męskich i żeńskich wspólnot zakonnych w tym gronie są także dziewice konsekrowane i wdowy poświęcone Bogu, jak również pustelnicy, członkowie wspólnot i instytutów kościelnych.
Zgromadzenia zakonne w Polsce
Według danych z 31 grudnia 2020 r. Konferencji Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich w Polsce zrzeszającej 59 zgromadzeń w Polsce było 11 020 zakonników (w 2019 r. było ich 11 173). W kraju przebywa ich 8182 (w 2019 r. było 8100), zaś za granicą pracowało 2920 (rok wcześniej - 2991). Wśród nich są zarówno zgromadzenia czynne, jak i kontemplacyjne np. kameduli.
Według danych Konferencji Wyższych Przełożonych Żeńskich Zgromadzeń Zakonnych w Polsce z 1 stycznia 2021 w 105 żeńskich zgromadzeniach zakonnych tzw. czynnych żyją 16 tys. 764 siostry w 2071 domach obecnych we wszystkich diecezjach. Ponadto 1 866 sióstr pracuje poza granicami Polski - z tego na Wschodzie jest 300 zakonnic, w krajach misyjnych 662 siostry, zaś reszta - 1062 posługuje w innych krajach. Tegorocznych danych Konferencja nie podała.
Z najnowszych danych Konferencji Przełożonych Żeńskich Klasztorów Kontemplacyjnych w Polsce zrzeszającej 83 przełożone klasztorów kontemplacyjnych, należących do 13 rodzin zakonnych w Polsce żyje 1250 mniszek, w tym 1198 w klasztorach należących do konferencji klauzurowej. Wśród nich jest 1081 profesek wieczystych, 59 – profesek czasowych, 31 – nowicjuszek, 27 – postulantek, a 19 to aspirantki. Statystyczna mniszka w naszym kraju w r. 2021 miała 57 lat.
Do Krajowej Konferencji Instytutów Świeckich w Polsce w 2021 roku należały 32 instytuty, z czego większość stanowią instytuty żeńskie. Łączne liczą one 1024 osób, w tym po ślubach wieczystych było 865 osób, 101 po ślubach czasowych, zaś w formacji wstępnej - 58 osób. Instytut Świętej Rodziny ma dwa autonomiczne kręgi – mężczyzn, do którego należą kapłani i mężczyźni konsekrowani oraz krąg kobiet.
Polskie klasztory kontemplacyjne
Z najnowszych danych wynika, że w Polsce żyje 1250 mniszek, w tym 1198 w klasztorach należących do konferencji klauzurowej. Wśród nich jest 1081 profesek wieczystych, 59 – profesek czasowych, 31 – nowicjuszek, 27 – postulantek, a 19 to aspirantki. Statystyczna mniszka w naszym kraju w r. 2021 miała 57 lat. W 2021 r. zmarło 30 sióstr.
W Starym Testamencie pokolenie kapłańskie (Lewici) było utrzymywane przez lud, który czynił to z ochotą mając na uwadze, że tym samym służy Bogu. Ojciec Świętych Jan Paweł II ustanawiając Światowy Dzień Życia Konsekrowanego chciał m.in. pobudzić wiernych do odpowiedzialności za wspieranie tej formy życia w Kościele
— powiedziała PAP matka Teresa Wrona OCD, przewodnicząca Konferencji Przełożonych Żeńskich Klasztorów Kontemplacyjnych w Polsce.
Wyjaśniła, że mniszki żyją za klauzurą i nie są w stanie w 100 proc. same się dziś utrzymać.
Opatrzność Boża posyła nam jednak z pomocą dobrych ludzi
— wyznała matka Teresa.
Wyjaśniła, że „klauzura jest to zamknięta część domu zakonnego i ogrodu, do której nie mają wstępu osoby z zewnątrz, zwłaszcza płci odmiennej”.
Mniszkom, które tam żyją, nie wolno opuścić klasztoru bez zezwolenia przełożonego. Warunki wyjścia na, zewnątrz, czyli poza klasztor, regulują statuty poszczególnych zakonów
— powiedziała karmelitanka.
Podkreśliła, że podstawowym powołaniem zakonów kontemplacyjnych jest modlitwa za Kościół.
W zakonach klauzurowych mniszki mają więcej czasu na modlitwę niż w zgromadzeniach czynnych. Średnio modlimy się ok. 8 godzin, w tym siostry odmawiają brewiarz kapłański, a więc całą Liturgię Godzin, mają dwie godziny modlitwy myślnej, godzinę czytania duchownego w swoich celach zakonnych (pokojach - PAP), wspólną mszę św. Na pracę mamy trzy godziny przed południem i dwie godziny po południu
— powiedziała matka Teresa.
Wyjaśniła, że większość zajęć podejmowanych przez mnichów i mniszki to są zajęcia domowe.
Same gotujemy, haftujemy i szyjemy szaty liturgiczne, szkaplerze, piszemy ikony, robimy figurki gipsowe, świece woskowe, różańce. Dzięki temu zakony zdobywają fundusze na utrzymanie. W tej chwili np. starsze siostry mają także emerytury, ponieważ w latach 80. XX w. wprowadzono możliwość ubezpieczenia sióstr zakonnych. Nie wystarcza to jednak na samodzielne utrzymanie klasztorów. W związku z tym, pomagają nam diecezje
— powiedziała przewodnicząca Konferencji Przełożonych Żeńskich Klasztorów Kontemplacyjnych w Polsce.
Zaznaczyła, że niektóre wspólnoty klauzurowe są z zasady małe. Św. Teresa z Avila reformując zakon karmelitański chciała, aby wspólnoty liczyły 13 osób. Ostatecznie zgodnie z konstytucjami każda nasza wspólnota ma maksymalnie 21 mniszek.
Chodzi o to, żeby zachować charakter rodzinny wspólnoty zakonnej. Wówczas relacje są dużo bliższe, siostry wzajemnie się dobrze znają, co jest bardzo ważne dla prawidłowego dojrzewania ludzkiego, a zwłaszcza duchowego
— wyjaśniła.
Św. Teresa uważa, że czas bycia we wspólnocie - tzw. „czas rekreacji” - jest bardzo ważny, ponieważ życie wspólne weryfikuje autentyczność relacji z Bogiem przeżywanej przez zakonnicę na modlitwie. Trzeba pamiętać, że zgodnie ze słowami św. Pawła Apostoła owocem modlitwy jest pokora, oderwanie od swojego zdania, od pragnienia posiadania, miłość bliźniego, która nie wyklucza nikogo i wyraża się w ustawicznej gotowości do przebaczenia, przyjęcia drugiej osoby z jej ograniczeniami oraz w ofiarnej służbie z ochotą
— powiedziała karmelitanka.
Zaznaczyła, że w klasztorze obowiązuje milczenie.
Może być ono trudne dla osób, które wstępują do zakonu, ale wraz z pogłębianiem życia duchowego, a więc wejściem w głębszą więź z Jezusem, milczenie staje się czymś naturalnym, wręcz pożądanym. W atmosferze milczenia łatwiej jest trwać w zjednoczeniu z Chrystusem
— wyjaśniła.
Osoby konsekrowane składają trzy śluby - czystości, ubóstwa i posłuszeństwa.
Wcześniej, jak mówi Reguła Karmelu, mniszki ślubowały tylko posłuszeństwo, z którego wynikało zachowywanie pozostałych rad ewangelicznych.
Teraz składamy trzy śluby. W teologii, po Soborze Watykańskim II na pierwsze miejsce wysuwa się ślub czystości, który nie koncentruje się tylko na seksualności, ale idzie dużo dalej, mówi o czystości serca, czystości intencji, bezinteresownej miłości na wzór Chrystusa” - zwróciła uwagę matka Teresa od Dzieciątka Jezus.
Zaznaczyła, że „celem ślubu ubóstwa jest prostota, skoncentrowanie całej swojej uwagi na Bogu”.
Jeśli człowiek ma zbyt dużo rzeczy, czy żywi wiele pragnień, wówczas koncertuje na tym swoje serce. To przeszkadza w modlitwie i w otwartości na relacje z drugim człowiekiem
— powiedziała mniszka.
Poinformowała, że zgodnie z regułą do jednej wspólnoty nie można przyjmować wielu osób w tym samym wieku, ponieważ prowadzi to do zatracenia jej charakteru rodzinnego i nie przyczynia się do rozwoju wszystkich sióstr.
W rodzinie rodzice troszczą się o dzieci, a z czasem role się odwracają, kiedy rodzice osiągają sędziwy wiek. Dotyczy to także naszego życia wspólnotowego. Jeśli wszystkie mniszki byłyby w podobnym wieku, to jeśli się zestarzeją lub zachorują, kto podałby im ewangeliczny „kubek wody?”
— zwróciła uwagę.
Przyznała, że zakon Karmelitanek Bosych nie ma granicy wieku, do którego przyjmuje kandydatki.
W tej chwili granica wieku osób, które zgłaszają się do klasztoru znacznie się przesunęła. Specjaliści mówią, że osoba jest formowalna w każdym wieku, niemniej jednak rozeznajemy te sprawy bardzo wnikliwie. Przede wszystkim nie chcemy rozminąć się z wolą Bożą. Pukają do nas osoby dojrzałe, np. w ostatnim czasie przyszła 52-letnia kobieta. Biorąc pod uwagę naszą regułę, która jest dość wymagająca, rozmawiając z kandydatką, rozeznajemy jej motywacje, prostotę w nawiązywaniu relacji oraz stan zdrowia, czy będzie w stanie żyć zgodnie z naszymi konstytucjami
— powiedziała matka Teresa.
Wspomniała, że współcześnie w formacji jednym z największych wyzwań jest wpajanie młodym ludziom ducha służby.
Często są to osoby z rodzin rozbitych, dysfunkcyjnych, niekiedy jedynacy, krótko mówiąc - nie posiadają wzorców prawidłowych relacji rodzinnych czy w ogóle międzyludzkich. Tego muszą się u nas uczyć od początku. Jesteśmy też świadome, że słowa uczą, lecz tylko przykłady pociągają - to są wyzwania także dla nas formatorek i całych Wspólnot
— wyznała karmelitanka.
Konferencja Przełożonych Żeńskich Klasztorów Kontemplacyjnych w Polsce zrzesza 83 przełożonych klasztorów kontemplacyjnych, należących do 13 rodzin zakonnych. Są to: benedyktynki (9 domów), benedyktynki sakramentki (3), bernardynki (9), dominikanki (3), kamedułki (2), karmelitanki (28), klaryski kapucynki (6), klaryski (7), klaryski od wieczystej adoracji (8), norbertanki (2), redemptorystki (1), wizytki (4), anuncjatki (1).
Z danych przekazanych PAP przez Konferencję Przełożonych Żeńskich Klasztorów Kontemplacyjnych w Polsce wynika, że w ostatnich pięciu latach liczba mniszek zmniejszyła się o 83. W 2017 r. było 1281 sióstr, w 2021 r. – 1198. Najwięcej ubyło profesek wieczystych – 68. W 2017 było ich 1149, a w 2021 r. – 1081. W nowicjacie w 2017 r. było 47 kobiet, a w 2021 - 31.
kpc/PAP
Publikacja dostępna na stronie: https://wpolityce.pl/kosciol/584049-swieto-ofiarowania-panskiego-i-dzien-zycia-konsekrowanego
