To książka o Warszawie niezwykła, jakiej jeszcze nie było. „Siedem Wieków Warszawy” to kalendarium historii miasta do końca XIX wieku poprzeplatane tekstami wprowadzającymi do danej epoki.

Owe teksty stanowią syntezę najciekawszych zjawisk w danym rozdziale historii. Powstały wprawdzie po to, by uporządkować wiedzę dla czytelników, którzy o historii stolicy wiedzą niewiele, ale i tam można znaleźć fakty, ciekawostki, które mogą dać sporo do myślenia wytrawnym varsavianistom. Np. autorzy dowodzą, że rozwój Warszawy, właściwie jej odbudowa, rozpoczęła się już za czasów lekceważonego Augusta III Wettina, a w czasach „króla Stasia” ją kontynuowano (dowodem jest choćby powołanie warszawskiej Komisji Brukowej z 1740 roku).

Autorzy zaskakująco dobrze oceniają pobyt pruskich urzędników w stolicy po trzecim rozbiorze Polski, którzy jak na zaborców postępowali dość liberalnie wobec mieszkańców. Poza tym Prusacy wprowadzali niezbędne reformy, uporządkowali urzędy i archiwa, znieśli zakaz osiedlania się Żydów w Warszawie. Gubernator Koehler zyskał ponoć sympatię mieszkańców w stolicy do tego stopnia, że mieszkańcy chcieli mu postawić pomnik po wycofaniu się pruskich wojsk i administracji. Inaczej autorzy oceniają również noc polistopadową, po upadku powstania – Warszawa rozwijała się wówczas dość szybko wbrew obiegowym opiniom.

Jeśli chodzi o samo kalendarium, to mamy tu ciekawostki wydobyte z archiwów starych gazet i druków urzędowych. Autorzy przypomnieli zapomniane gazety, teatrzyki, kabarety, instytucje i budowle. Niektóre zaskoczyły nawet znawców. Bo kto słyszał o Policji Medycynalnej zajmującej się ochroną zdrowia w stolicy z 1809 roku? Kto wie o Cechu Głupców nawiązującym do cyganerii warszawskiej z lat 40.? Kiedy powstały satyryczne „Kolce” na łamach którego rozkwitał talent Bolesława Prusa? Kiedy planowano przebudowę, w końcu niezrealizowaną, Zamku Królewskiego w stylu neorenesansowym? To wszystko w „Siedmiu Wiekach Warszawy”

Rafał Geremek

„Siedem wieków Warszawy. Kalendarium historii miasta do końca XIX wieku”

Marcin Rosołowski i Arkadiusz Bińczyk

MAGAM, Fundacja im. XBW Ignacego Krasickiego

Warszawa, 2024