Zacznijmy od tego, że pewna zmiana w sposobie organizacji wyborów samorządowych zwyczajnie byłaby korzystna. W wielu, w zbyt wielu miejscach lokalni włodarze utworzyli coś na kształt prywatnych księstw, a na sieć wielu drobnych układów zamkniętych składa się wiele zjawisk i problemów. To ustawiane „na bezczela” przetargi i konkursy, niemal pełne rozporządzanie środkami publicznymi i unijnymi (jakże cennymi w lokalnej Polsce), uwiązanie lokalnych mediów, dysponowanie licznymi urzędami, które często są jedynymi poważnymi miejscami pracy, wreszcie brak regionalnych struktur partyjnych i organizacyjnych, dzięki którym można rzucić poważne wyzwanie długoletniemu prezydentowi, burmistrzowi czy wójtowi…

WIĘCEJ: Łukasz Adamski: Racjonalna diagnoza Kaczyńskiego. Nie mityczny układ, ale sieć patologicznych układzików

Patologie (i ich źródła, które nie w każdym rejonie Polski są jednakowe) samorządów można wymieniać długo. Pomysł na dwukadencyjność w wyborach jest z pewnością receptą na niektóre z nich, choć - rzecz jasna - nie na wszystkie.

Ale powiedzmy też wyraźnie, bez udawania Greka, o co toczy się gra. Gdyby dwukadencyjność weszła w życie przy najbliższych wyborach samorządowych, to ponad połowa aktualnych włodarzy nie będzie mogła kandydować. To wielka szansa dla polityków Prawa i Sprawiedliwości (którzy w wielu z tych miejsc są naturalnymi numerami 2 na scenie politycznej) na odbicie przynajmniej kilku cennych miast, miasteczek i gmin. Udawanie, że chodzi wyłącznie o eliminację (prawdziwych!) patologii zostawmy pensjonarkom. I dlatego w tym kontekście trudno dziwić się takim partiom jak Platforma Obywatelska, które suflują przekaz o „skoku na samorządy” - czują, że kilka miejsc mogą zwyczajnie stracić.

Zostawiając jednak na chwilę ważny argument polityczny, zastanówmy się, czy dwukadencyjność okaże się remedium na wspomniane bolączki.

Po pierwsze - istnieją, i to nie na zasadzie wyjątku, miejsca, w których długoletnich włodarzy udało się pokonać w demokratycznych wyborach. Dobry kontrkandydat, sprawna kampania wyborcza i dotarcie do wyborców nie raz udowodniły, że żelaźni kandydaci przegrywali - mimo wsparcia mediów, instytucji publicznych, wielkich pieniędzy i kontroli niemal każdej dziedziny życia społecznego. Nie trzeba tam było systemowych, odgórnych form „pomocy”, by przerwać układ, zrobić w nim wyłom, czy zwyczajnie zamienić go na inny.

No dobrze, powie ktoś, ale są przecież miejscowości i znamy ich przykłady, gdzie prezydent, wójt czy burmistrz są przyspawani do stołka od 12 albo i 16 lat. Gdzie zabetonowany układ jest nie do ruszenia, albo nie ma zorganizowanej opozycji i sensownego kontrkandydata, który byłby w stanie pokonać hegemona. Inna rzecz, że czasem ów hegemon cieszy się realną sympatią i wsparciem ze strony mieszkańców.

Ale rzeczywiście, w takich przypadkach dwukadencyjność - rozwiązanie, które nie jest zresztą żadnym pomysłem z kosmosu, bo funkcjonuje w wielu miejscach Europy i świata - mogłaby pomóc. Jednak znów - czy na pewno? Łatwo bowiem wyobrazić sobie scenariusz, w którym cwany wójt czy burmistrz po ośmiu latach kadencji wskazuje swojego dotychczasowego zastępcę, sekretarza albo po prostu przybocznego, by ten wystartował w wyborach. Wspiera go w kampanii, daje twarz na plakatach wyborczych, etc. Układ, jak już mówiliśmy, blokuje kontrkandydatów, a z tylnego siedzenia gminą czy miastem kieruje dotychczasowy włodarz.

Tutaj nie pomoże żadna dwukadencyjność; rozwiązanie, które może wpuścić nieco więcej powietrza, utrudnić kontrolowanie całego lokalnego systemu przez jedną osobę, ale jednak - nie załatwi problemu.

Wreszcie sprawa, którą sygnalizuje Jarosław Gowin, minister Dera z Kancelarii Prezydenta, (a wcześniej również minister Rafalska) - czy wprowadzanie prawa już przy najbliższych wyborach samorządowych, które objęłoby dotychczasowych prezydentów, nie jest czasem działaniem wstecz.

Jarosław Gowin: Dwie kadencje - tak, ale pięcioletnie. „Pytanie brzmi tylko, czy można tę zasadę stosować wstecz”

Ciąg dalszy na następnej stronie.