Drukujesz tylko jedną stronę artykułu. Aby wydrukować wszystkie strony, kliknij w przycisk "Drukuj" znajdujący się na początku artykułu.

1) Art. 10 ust. 1 pkt 2 – skład orzekający TK w drugiej instancji w sprawach dyscyplinarnych.

Przyjęte przez projektodawcę rozwiązania prowadzą do tego, że rozpatrywanie spraw dyscyplinarnych w II instancji przez pełny skład Trybunału staje się niemożliwe. Należy zwrócić uwagę, że w tego typu sprawach wyłączonych z orzekania byłoby co najmniej 7 sędziów (5 orzekających w I instancji, rzecznik dyscyplinarny oraz sędzia, wobec którego wszczęto postępowanie dyscyplinarne). Wobec tego w II instancji mogłoby orzekać maksymalnie 8 sędziów, tymczasem projekt ustawy definiuje pełny skład jako złożony co  najmniej z 11 sędziów (art. 26 ust. 2).

12 ust. 2 – zgoda Prezydenta na stwierdzenie wygaśnięcia mandatu sędziego TK.

Rozwiązanie przewidziane w art. 12 ust. 2 projektowanej ustawy budzi dwie istotne wątpliwości konstytucyjne. Po pierwsze, zakłada ingerencję organu władzy wykonawczej (Prezydenta) w procedurę wykonania prawomocnego orzeczenia dyscyplinarnego. Ingerencja ta prowadzi do pozbawienia go skutków prawnych przez niewyrażenie zgody na jego wykonanie, tj. wygaszenie mandatu sędziego TK dyscyplinarnie usuniętego ze stanowiska. Po drugie, uzależnienie wykonania prawomocnego orzeczenia dyscyplinarnego wydanego przez TK od zgody Prezydenta stanowi niedopuszczalną ingerencję władzy wykonawczej w niezależność władzy sądowniczej (art. 173 Konstytucji), a tym samym w zasadę podziału i równowagi władz (art. 10 Konstytucji), oraz w zasadę niezawisłości sędziów TK (art. 195 ust. 1 Konstytucji). Jedną z gwarancji niezależności władzy sądowniczej i niezawisłości sędziów jest własne sądownictwo dyscyplinarne (zob. np. wyrok z 9 marca 2016 r., K 47/15, cz. III, pkt 6.1.7 uzasadnienia). Zasadność powyższej oceny rozwiązań przyjętych w art. 12 ust. 2 projektu ustawy potwierdza analiza wyroku TK z 9 marca 2016 r., K 47/15 (zob. cz. III, pkt 6.2.8 uzasadnienia). Trybunał orzekł wówczas, że przyznanie Sejmowi kompetencji w zakresie złożenia sędziego TK z urzędu w ramach szczególnej procedury, która może być zainicjowana m.in. na wniosek Prezydenta lub Ministra Sprawiedliwości, narusza zasadę niezależności Trybunału (art. 173 Konstytucji), zasadę podziału i równowagi władz (art. 10 ust. 1 Konstytucji) oraz zasadę niezawisłości sędziów TK (art. 195 ust. 1 Konstytucji). Procedura ta de facto miała zastąpić postępowanie dyscyplinarne, w ramach którego TK orzekał karę dyscyplinarną złożenia sędziego TK z urzędu. W uzasadnieniu wyroku TK wskazał, że „Sejm, jako organ władzy ustawodawczej, może oddziaływać na organy władzy sądowniczej, w tym Trybunał Konstytucyjny, jedynie w granicach nienaruszających odrębności władzy sądowniczej, przede wszystkim w sytuacjach określonych w Konstytucji (…). Rola Sejmu została ustrojowo ograniczona do wyboru sędziów Trybunału. Po dokonaniu wyboru sędziego Sejm definitywnie traci wpływ na status sędziego TK” (cz. III, pkt 6.2.8 uzasadnienia). Skoro zatem TK w wyroku K 47/15 uznał, że po wyborze sędziego TK Sejm „definitywnie traci wpływ na status sędziego TK”, to w wypadku Prezydenta należałoby stwierdzić, że ani przed wyborem, ani po wyborze takiego wpływu na status sędziego TK nie powinien mieć. Konstytucja takiego wpływu Prezydenta w ogóle nie przewiduje. Uzależnianie usunięcia sędziego TK ze stanowiska od zgody Prezydenta może naruszać zasadę niezależności Trybunału (art. 173 Konstytucji), a tym samym zasadę podziału i równowagi władz (art. 10 Konstytucji), oraz zasadę niezawisłości sędziów TK (art. 195 ust. 1 Konstytucji). Również Komisja Wenecka podkreśliła, że uzależnienie ostatecznej decyzji o usunięciu sędziego z urzędu od woli Sejmu wymagałoby wyraźnej podstawy konstytucyjnej, bez której rozwiązanie takie nie może być wprowadzone (pkt 94 opinii). Z tego samego względu ustawą nie można przyznać analogicznej kompetencji Prezydentowi. Dodatkową okolicznością budzącą wątpliwości z punktu widzenia zasady niezależności Trybunału i jego odrębności od innych władz (art. 173 Konstytucji), zasadę podziału i równowagi władz (art. 10 Konstytucji) oraz zasadę niezawisłości sędziów TK (art. 195 ust. 1 Konstytucji) jest to, że rozwiązanie proponowane w art. 12 ust. 2 projektu prowadzi do uzyskania przez Prezesa Rady Ministrów wpływu na status sędziów TK. Wymagałoby ono bowiem współpracy Prezydenta z Prezesem Rady Ministrów – akt urzędowy Prezydenta wyrażający zgodę na usunięcie sędziego TK ze stanowiska musiałby być opatrzony kontrasygnatą Prezesa Rady Ministrów. Skoro nie jest on wymieniony w katalogu prerogatyw ujętym w art. 144 ust. 3 Konstytucji, to wymagałby „dla swojej ważności podpisu Prezesa Rady Ministrów, który przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialność przed Sejmem” (art. 144 ust. 2 Konstytucji). W ten sposób także Prezes Rady Ministrów, któremu Konstytucja nie przyznaje żadnych kompetencji związanych z kształtowaniem składu personalnego TK, uzyskałaby wpływ na wykonalność prawomocnych orzeczeń dyscyplinarnych skazujących sędziego TK na usunięcie ze stanowiska.

3) Art. 16 ust. 1 i 7 – wybór kandydatów na stanowiska Prezesa i Wiceprezesa TK.

Istotne wątpliwości konstytucyjne budzi zaproponowany mechanizm wyboru nieokreślonej liczby kandydatów na stanowiska Prezesa i Wiceprezesa Trybunału. Projekt ustawy przewiduje, że musi ich być „co najmniej trzech”, wybranych „spośród sędziów Trybunału, którzy w głosowaniu tajnym uzyskali kolejno największą liczbę głosów” (art. 16 ust. 1 i 2). Jednocześnie ogranicza liczbę głosów, którymi dysponuje sędzia, do jednego (art. 16 ust. 7). Zaproponowana procedura nie wyklucza zatem zgłoszenia jako kandydata na stanowisko Prezesa lub Wiceprezesa Trybunału sędziego, który uzyskał tylko jeden głos (np. głosując sam na siebie)1. Tymczasem takiej osoby nie można uznać za kandydata Zgromadzenia Ogólnego w rozumieniu art. 194 ust. 2 Konstytucji. Ten przepis Konstytucji wymaga, by kandydatów na Prezesa i Wiceprezesa przedstawiało Zgromadzenie Ogólne. Zaproponowany w projekcie mechanizm wyboru może prowadzić do ustawowego „wydrążenia” z treści konstytucyjnej kompetencji Zgromadzenia Ogólnego do przedstawiania kandydatów na stanowisko Prezesa lub Wiceprezesa Trybunału.

Strona 2 z 9