W Pałacu Prezydenckim odbyła się uroczystość wręczenia kolejnych not identyfikacyjnych członkom rodzin ofiar terroru komunistycznego.

Noty odebrali bliscy: Juliana Czerwiakowskiego, Bolesława Częścika, Stefana Głowackiego, Bolesława Kontryma, Dionizego Sosnowskiego, Zygmunta Szymanowskiego, Ludwik Jan Świder i Aleksandra Tomaszewskiego.

Cieszę się, że mogę tu gościć osoby zainteresowane, zasłużone, a szczególnie rodziny ofiar

— mówił prezydent Bronisław Komorowski w przemówieniu otwierającym uroczystość.

CZYTAJ TAKŻE: Prezydent obiecuje godne upamiętnienie ofiar z „Łączki”: „Kancelaria Prezydenta pracuje nad nowelizacją prawa, (…) te prace są na ukończeniu”

Prezentujemy biogramy bohaterów, których szczątki ekshumowano na warszawskiej Łączce.

Julian Czerwiakowski ps. Jurek, Jerzy Tarnowski był żołnierzem Narodowych Sił Zbrojnych, organizacji „Nie” i „Wolność i Niezawisłość”. W czasie drugiej wojny światowej kierował wywiadem NSZ na obwód Warszawa–Śródmieście. Od kwietnia do października 1945 r. działał w organizacji „NIE” oraz Zrzeszeniu „Wolność i Niezawisłość”. Aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa 21 grudnia 1948 r. Wyrok śmierci wykonano na nim 5 stycznia 1953 r. w więzieniu mokotowskim w Warszawie.

Bolesław Częścik ps. Orlik był żołnierzem Narodowych Sił Zbrojnych, także Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. Brał udział w wielu akcjach zbrojnych na terenie powiatów: ciechanowskiego, makowskiego, ostrołęckiego i pułtuskiego (m.in. w akcji rozbicia aresztu Urzędu Bezpieczeństwa w Krasnosielcu w maju 1945 r. skąd uwolniono kilkudziesięciu żołnierzy AK i NSZ). Aresztowany został 13 września 1950 r. Wyrok śmierci wykonano na nim 10 lipca 1951 r. w więzieniu mokotowskim w Warszawie.

Stefan Głowacki ps. Smuga” był porucznikiem Armii Krajowej, oficerem Okręgu Wileńskiego AK. W wojnie obronnej Polski w 1939 r. walczył w okolicach Augustowa i Suwałk. W marcu 1946 r. nawiązał współpracę z Ośrodkiem Mobilizacyjnym Wileńskiego Okręgu AK kierowanym przez ppłk. Antoniego Olechnowicza „Pohoreckiego”. 7 lipca 1948 r. został aresztowany w zasadzce w Dębowej Łące koło Leszna. Wyrok śmierci wykonano na nim 13 czerwca 1949 r. w więzieniu mokotowskim w Warszawie.

Bolesław Kontrym w 1940 r. przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie od 1941 r. pełnił służbę w 1. Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej. Przeszedł szkolenie dywersyjne i spadochronowe w ramach kursu na cichociemnych. W nocy z 1 na 2 września 1942 r. został zrzucony na placówkę „Rogi” na północny wschód od Grójca.

W okupowanej Polsce Kontrym zorganizował i dowodził oddziałem wykonującym m.in. egzekucje na konfidentach i agentach gestapo.

Walczył w powstaniu warszawskim, był wówczas czterokrotnie ranny, m.in. w dniu 4 sierpnia w czasie szturmu na budynek PAST-y, którym dowodził. Po powstaniu przebywał w wielu obozach jenieckich, m.in. w obozie w Sandbostel skąd zbiegł w kwietniu 1945 r. i przedostał się do 1 Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka gdzie został dowódcą kompanii.

W październiku 1948 r. został aresztowany. Po czteroletnim śledztwie wyrokiem z dnia 26 czerwca 1952 r. Sądu Wojewódzkiego dla m. st. Warszawy pod przewodnictwem Czesława Kosima został skazany na karę śmierci. Rada Państwa decyzją z dnia 27 grudnia 1952 r. nie skorzystała z prawa łaski. Wyrok wykonano 2 stycznia 1953 r. w więzieniu mokotowskim w Warszawie.

Szczątki Bolesława Kontryma zostały odnalezione 24 maja 2013 r. na Łączce Cmentarza Powązkowskiego Wojskowego w Warszawie.

Dionizy Sosnowski ps. Zbyszek, Józef jako absolwent kursu radiotelegrafistów poza granicami Polski w 1952 r. został zrzucony na spadochronie na Pomorzu. Przywieziony przez niego sprzęt, wyposażenie i pieniądze przejęła „V Komenda WiN”. Miesiąc później w grudniu 1952 r. został aresztowany przez UB. Wyrok śmierci wykonano na nim w więzieniu przy ul. Rakowieckiej w Warszawie 15 maja 1953 r.

Zygmunt Szymanowski ps. Jezierza był porucznikiem Armii Krajowej, oficerem Okręgu Wileńskiego AK. We wrześniu 1939 r. brał udział w walkach m.in. pod Włocławkiem, Kutnem, bronił także Modlina. W 1942 r. rozpoczął działalność w AK jako szef komórki wywiadowczej wywiadu kolejowego w Wilnie. 20 września 1944 r. został aresztowany przez NKWD i skazany za działalność w AK na 10 lat pozbawienia wolności. Udało mu się uciec, od września 1947 r. tworzył w Wilnie siatkę wywiadowczą. Aresztowany 22 czerwca 1948 r. i osadzony w więzieniu na Mokotowie. Wyrok śmierci wykonano 31 maja 1950 r.

Ludwik Jan Świder ps. Johann Puk był majorem, oficerem zawodowym Wojska Polskiego. W 1949 r. został zaangażowany do pracy w ośrodku wywiadowczym w Quackenbrueck, który podlegał polskim władzom na uchodźstwie. W połowie 1950 r. wyznaczony na kierownika ekspozytury ośrodka w Berlinie, którą ulokowano w siedzibie Towarzystwa Pomocy Polakom. Zajmował się przesłuchiwaniem uciekinierów, werbowaniem współpracowników i organizowaniem dróg łączności z krajem. 23 lipca 1951 r. został aresztowany przez służby sowieckie na terenie Berlina. Wyrok śmierci wykonano na nim 19 grudnia 1952 r.

Aleksander Tomaszewski ps. Al, Bończa, nazwisko konspiracyjne Tomasz Aleksandrowski był porucznikiem Armii Krajowej, oficerem Okręgu Wileńskiego AK. W czasie wojny reorganizował w Wilnie łączność, zabezpieczył archiwa oraz magazyny broni i amunicji. Po wojnie zdecydował się pozostać w konspiracji. Od marca 1947 r. należał do ścisłego sztabu Komendy Okręgu Wileńskiego AK. Kierował działalnością wywiadowczą oraz kontrwywiadowczą prowadzoną przez żołnierzy AK. Aresztowany 26 czerwca 1948 r., wyrok śmierci wykonano na nim 13 czerwca 1949 r. w więzieniu przy ul. Rakowieckiej w Warszawie.

Ceremonia została zorganizowana dzień po przypadającej 27 września br. 75. rocznicy powstania Polskiego Państwa Podziemnego.

Na uroczystość do Belwederu przybyli krewni ofiar. Obecni byli m.in. prezes IPN Łukasz Kamiński, sekretarz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa Andrzej Krzysztof Kunert, przedstawiciele MON, wojska, resortu sprawiedliwości.

Podobne uroczystości obyły się już trzykrotnie. Do tej pory zidentyfikowano i potwierdzono tożsamość 28 wydobytych ciał. W ciągu niespełna 2 lat realizowania przez IPN projektu „Poszukiwania nieznanych miejsc pochówku ofiar terroru komunistycznego 1944–1956” i istnienia interdyscyplinarnego zespołu badawczego przeprowadzono prace badawcze i ekshumacyjne w kilkunastu miejscach w Polsce. W ich trakcie odnaleziono szczątki ponad pięciuset ofiar komunizmu.

Na samej Łączce Cmentarza Wojskowego na Powązkach wydobyto szczątki ok. 200 osób. Prace archeologiczno-ekshumacyjne prowadzi tam od 2012 r. IPN we współpracy m.in. z Radą Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Zidentyfikowano m.in. szczątki wybitnych dowódców oddziałów AK i WiN mjr Zygmunta Szendzielarza „Łupaszka” i mjr Hieronim Dekutowskiego „Zapora”.

Niezależnie od nich realizowane prowadzono badania genetyczne odnalezionych szczątków przez specjalistów z Polskiej Bazy Genetycznej Ofiar Totalitaryzmów w Szczecinie.

Wcześniej ekspertom-genetykom udało się ustalić tożsamość siedmiu ofiar, w tym ppłk. Stanisława Kasznicy, ostatniego dowódcy Narodowych Sił Zbrojnych; uczestnika wojny obronnej 1939 r. i powstania warszawskiego.

Intensywnie poszukiwano szczególnie szczątków gen. Augusta Emila Fieldorfa „Nila” – szefa Kedywu Komendy Głównej Armii Krajowej, ppłk. Łukasza Cieplińskiego – przywódcy Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” i rtm. Witolda Pileckiego, uczestnika wojny polsko-bolszewickiej, kampanii 1939 r. i dobrowolnego więźnia Auschwitz.

Czy w przyszłym ich nazwiska znajdą się w gronie zidentyfikowanych?

Większość z odnalezionych przez archeologów ofiar nosiła ślady egzekucji tzw. metodą katyńską – strzałem w potylicę z bliskiej odległości, niektórzy mieli związane z tyłu ręce. Ich szczątki archeolodzy odnajdywali najczęściej w dołach mieszczących od dwóch do sześciu skazańców.

ansa,KL