Jakość pierwszych sowieckich raportów o zajętym przez Armię Czerwoną zespole niemieckich obozów KL Auschwitz Birkenau silnie kontrastuje z wysoką jakością wcześniejszych polskich raportów Jana Karskiego, Witolda Pileckiego i Zofii Kossak.
Opublikowany kilka miesięcy temu przez rosyjskie Ministerstwo Obrony zbiór 15 odtajnionych dopiero wówczas dokumentów zawiera najstarsze ze znanych sowieckich dokumentów na temat KL Auschwitz. Powstały one w pierwszych dniach i tygodniach po 27 stycznia 1945 r., czyli po zajęciu terenu obozu.
Zwraca uwagę propagandowa tendencyjność zwłaszcza pierwszych raportów. Eksponują one udział ofiar rosyjskich/sowieckich (niekiedy nazywanych słowiańskimi) kosztem ofiar polskich i żydowskich. Niekiedy całkowicie przemilczają udział polskich ofiar. Zazwyczaj całkowicie pomijają fakt przywożenia Żydów do obozu zagłady celem ich uśmiercenia. Źródłem pierwszej wzmiankowanej w tych sowieckich raportach informacji o zagładzie przywożonych do obozu Żydów jest dopiero relacja Polaka, więźnia Oświęcimia i ministra w rządzie Władysława Grabskiego.
Poniżej przegląd treści tych dokumentów. Wybór oraz wytłuszczenia i podkreślenia w tekście – MG, wersaliki – wg oryginałów.
Dok. nr 1 z 28 I 1945 (całość)
Raport Szefa Zarządu Politycznego 1 Frontu Ukraińskiego [NN] Jaszieczkina z 28 stycznia 1945 r. dla Szefa Głównego Zarządu Politycznego Armii Czerwonej gen. A.S. Szczerbakowa o oswobodzeniu m. Oświęcim mps, 2 str., F236, op2727, d33, l314-315
„27 stycznia wojska [Pierwszego] Frontu [Ukraińskiego] oswobodziły miasto Oświęcim i Brzezinkę, zamienione przez Niemców [w oryginale wszystkie nazwy narodowości pisane małymi literami] w największy obóz koncentracyjny dla Rosjan, Ukraińców, Polaków, Węgrów, Czechów, Jugosłowian, Francuzów i innych narodów. Administracja i ochrona obozu uciekła do Niemiec. W obozie było około 10.000 osób. Około połowę z nich skierowano do m. Kraków do punktu filtracyjnego NKWD.
Według relacji Jana WALUSIA, Józefa [NN] i innych mieszkańców wsi Lasgacek[!?] Niemcy zorganizowali obóz wiosną 1940 roku. Zbudowano wielką liczbę baraków i pięć specjalnych pieców do palenia trupów i osłabłych więźniów. W centrum obozu były szubienice, gdzie codziennie wieszano więźniów. Obóz było otoczony drutami kolczystymi pod napięciem elektrycznym i uważnie chroniony przez wojska „SS”.
W lipcu 1940 roku przybył z Warszawy pierwszy transport aresztowanych Polaków liczący około 5-6 tysięcy ludzi. W czasie istnienia obozu zginęły w nim setki tysięcy kobiet, dzieci i starców słowiańskich narodowości.
Obóz śmierci w Oświęcimiu z roku na rok powiększał się i pod koniec 1944 roku obejmował 13.000 [!] km kw. Zbudowano w nim dodatkowo wielką liczbę baraków.
W czasie trzech miesięcy końca 1944 i początku 1945 roku Niemcy codziennie wywozili więźniów z obozu w głąb Niemiec, rozstrzeliwali świadków swoich zbrodni i na wszystkie sposoby dążyli do ukrycia śladów swoich przestępstw.
Komendantem obozu był Niemiec, kapitan wojsk „SS” Gess [tj. Hess].
W zajętej przez nasze wojska wsi [dosł. wiejskim punkcie] Jaworzno przez około dwa lata funkcjonował obóz koncentracyjny, zajmujący ponad 500 metrów kwadratowych. (…) W obozie przetrzymywano przede wszystkim Żydów z Polski, Grecji, Holandii i [w kopii dokumentu brak jednego wyrazu]. Wszyscy przebywający w obozie byli ubrani w jutową [odzież] a na nogach zamiast butów nosili drewniane chodaki. Na lewej ręce więźniów oznaczano [klejmowano] numerem. Więźniowie pracowali w elektrowni, kopalni i innych przedsiębiorstwach. Niezdolnych do pracy przewożono do Birkenau i Auschwitz i uśmiercano. Przed ucieczką z Jaworzna Niemcy częściowo zlikwidowali chorych a niezdolnych do pracy pognali do Niemiec. Z 4.000 zostało 550 chorych więźniów, wymagających pomocy medycznej.
Podejmuje się działania celem okazania pomocy wyswobodzonym więźniom. Skierowałem do Krakowa, Częstochowy do punktów filtracyjnych [NKWD] [dopisano ręcznie: Oświęcim] dwie [poprawiono ręcznie na: trzy] grupy oficerów politycznych [dosł.: politrabotnikow] celem wykonania pracy [politycznej] z sowieckimi obywatelami uwolnionym z niemieckiej niewoli, przesłuchania ich i selekcji do rezerwowych [tyłowych] pułków [Armii Czerwonej]. Skierowano tam dwa[?] samochody pionu propagandowego [dwie agitmasziny].
Nr 469
fragment Dziennika działań bojowych 472 Pułku Piechoty 100 Dywizji Piechoty od 26 do 28 stycznia 1945 r. rps, 4 str., F7117, op74717, d7, l1,8ob-9ob
Dok. nr 3 z 29 I 1945 (całość)
Informacja członka Rady Wojskowej 1 Frontu Ukraińskiego gen. [NN] Krajnikowa z 29 stycznia 1945 r. dla sekretarza Komitetu Centralnego WKP(b) [w opisie ahistorycznie: KPZR] G.M. Malenkowa o obozie Oświęcim
mps, 1 str., F236, op2712, d343, l110
Oswobodzony został rejon obozu koncentracyjnego Oświęcim. Straszny obóz śmierci. W Oświęcimiu znajduje się pięć obozów. W czterech z nich trzymano ludność ze wszystkich państw Europy, piąty obóz był więzieniem, gdzie obozowa administracja zamykała ludzi winnych różnych wykroczeń.
Każdy obóz przedstawiał sobą ogromną powierzchnię [plac] otoczoną rozpiętymi w kilku rzędach drutami kolczastymi, nad którymi poprowadzono przewody elektryczne wysokiego napięcia. Za tym ogrodzeniem nieskończona liczba drewnianych baraków. Nieskończone tłumy ludzi wyswobodzonych przez Armię Czerwoną wychodzą z tego obozu śmierci. Wśród nich Węgrzy, Włosi, Francuzi, Czechosłowacy, Grecy, Jugosłowianie, Rumuni, Holendrzy, Belgowie. Wszyscy oni wyglądają na skrajnie zmęczonych. Siwowłosi starcy i młodzi chłopcy , matki z dziećmi przy piersiach i niemowlętami, prawie wszyscy na pól nadzy.
Bardzo dużo naszych radzieckich obywateli, mieszkańców leningradzkiego, kalinińskiego, witebskiego, tulskiego i moskiewskiego rejonu [obłastiej], ze wszystkich rejonów radzieckiej Ukrainy. Wśród nich wielu okaleczonych, zachowujących ślady przesłuchań, ślady faszystowskiego zezwierzęcenia.
W Oświęcimiu według wstępnych danych [uzyskanym od?] uwięzionych zamęczono, spalono, rozstrzelano setki tysięcy ludzi.
Proszę wydać zarządzenie o przysłaniu przedstawicieli Państwowej Komisji Nadzwyczajnej do Badania Zbrodni Faszystowskich.
Dok. nr 4 z 29 I 1945 (fragmenty)
Informacja polityczna Szefa Wydziału Politycznego 100 Lwowskiej Dywizji Piechoty ppłk [NN] Kostina z 29 stycznia 1945 r. dla Szefa Wydziału Politycznego 60 Armii gen. [NN] Griszajewa i dla Szefa Wydziału Politycznego 106 Korpusu Piechoty Gwardii płk [NN] Bronnikowa o oswobodzeniu obozu Oświęcim
mps, 3 str., F998, op1, d464, l79-80
[…] w rezultacie opanowania m. Oświęcim, Babice i Brzezinka OSWOBODZONO ponad 5000 osób znajdujących się w OŚWIĘCIMSKIM obozie, wśród których znajdują się jeńcy wojenni, obywatele przemocą uwięzieni na okupowanych terytoriach Związku Sowickiego, Polski i in. państw. […]
Wśród [nieewakuowanych z obozu] był Polak TOŁŁOCZKO Ljudył [wł.: Ludwik; 1870+1957], który jak oświadczył od 1919 r. do 1920 r. był Ministrem Poczt i Telegrafów w rządzie Polski i opowiedział co następuje: „Niemcy chcieli całkowicie zlikwidować polską inteligencję. Znam wielu polskich uczonych, których Niemcy zamęczyli. Do obozu przywożono Żydów z różnych stron i wszystkich co do jednego, nie oglądając się na [ich] wiek, rozstrzeliwali. W piecach spalili miliony ludzi. Latem od palenia ludzi był taki smród, że nie było czym oddychać.” […]
PRACA Z POLSKĄ LUDNOŚCIĄ
W okresie od 27.01.45 r. do 29.01.45 r. przeprowadzono następujące prace: […]
Raport korespondenta wojennego „Prawdy” ppłk. B[orysa] Polewoja z 29 stycznia 1945 r. dla Szefa Zarządu Politycznego 1 Frontu Ukraińskiego [NN] Jaszieczkina o obozie Oświęcim mps (uwierzytelniona kopia oryginału), 4 str., F236, op2675, d340, l12a-15a
Raport korespondenta wojennego „Komsomolskoj Prawdy” kpt. S. Kruszyńskiego z 31 stycznia 1945 r. dla Szefa Zarządu Politycznego 1 Frontu Ukraińskiego [NN] Jaszieczkina o obozie Oświęcim
mps (uwierzytelniona kopia oryginału), 4 str., F236, op2675, d340, l2a-2b
Raport Dowództwa 60 Armii 1 Frontu Ukraińskiego dla Ministerstwa Obrony o liście poborów żołnierzy pod kątem cech społeczno-demograficznych według stanu na dzień 1 stycznia 1945 r. rps, 3 str., F417, op10574, d93, l37,37ob
Biuletyn Informacyjny nr 389 Zarządu Politycznego 1 Frontu Ukraińskiego o niemieckim obozie śmierci Oświęcim (Auschwitz) z 9 marca 1945 r.
mps, 22 str., F236, op2675, d353, l51-72
[Najobszerniejsze, ale też najpóźniejsze z prezentowanych, omówienie tematu a zarazem dopiero pierwszy z ujawnionych i opublikowanych w tym zestawie dokumentów, w których we właściwej skali opisano różne kategorie więźniów, w tym więźniów Żydów, i opisano ich losy.]
[Dok. nr 9-15 nie mają bezpośredniego związku z tematem KL Auschwitz]
Publikacja dostępna na stronie: https://wpolityce.pl/historia/266736-pierwsze-sowieckie-raporty-o-niemieckim-kl-auschwitz-malo-o-zydach-prawie-nic-o-polakach
