Wykorzystywali najsłabszych i najbiedniejszych, wyłudzali mieszkania i domy, ich ofiary traciły majątek życia, a oni obrastali pieniędzmi! Pięciu wpływowych notariuszy z Trójmiasta i Warszawy zostało zatrzymanych na polecenie Prokuratury Okręgowej w Gdańsku, która prowadzi postępowanie dotyczące przestępczego wyłudzania mieszkań. W toku niezwykle trudnego i drobiazgowego śledztwa zatrzymano pięciu notariuszy – czterech z Trójmiasta i jednego z Warszawy – zamieszanych w wyłudzanie mieszkań przy tzw. lichwiarskich pożyczkach.

Szokuje skala przekrętu. Na skutek przestępczej działalności zatrzymanych pokrzywdzonych zostało ponad 400 osób, a wartość utraconych przez nich nieruchomości przekracza 20 milionów złotych. Zatrzymanym oszustom w białych kołnierzykach prokuratorzy ogłoszą łącznie 120 zarzutów popełnienia przestępstw niedopełnienia obowiązków w celu osiągnięcia korzyści majątkowej oraz pomocnictwa do oszustw

Oszukani często tracili cały dorobek swojego życia. Czyny zarzucane podejrzanym są niezwykle naganne moralnie. Pokrzywdzeni zgłaszali się do notariuszy z pełnym zaufaniem, bowiem reprezentowali oni majestat państwa. Oczekiwali od nich wysokich standardów etycznych, a podejrzani notariusze bezwzględnie, z cynizmem i wyrachowaniem to wykorzystali i uczestniczyli w wrzucaniu osób starszych na bruk. Nie ma na to naszej zgody.

– powiedział Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro.

W toku postępowania ustalono, że od 2010 do 2016 roku notariusze wielokrotnie ułatwili pożyczkodawcom doprowadzenie pokrzywdzonych do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci nieruchomości. Działali oni w celu osiągnięcia korzyści majątkowej – dla siebie w postaci taksy notarialnej, ponieważ sporządzając akty notarialne dotyczące tych nieruchomości notariusze pobrali od pokrzywdzonych taksę w łącznej wysokości ponad 105 tysięcy złotych oraz dla pożyczkodawców w postaci uzyskania prawa własności nieruchomości.

Sporządzone przez nich akty notarialne w sposób oczywisty i rażący naruszały ekwiwalentność wzajemnych praw i obowiązków stron umowy. Zawierały one zapisy o zawyżonej wysokości faktycznie przekazanych kwot pieniężnych w stosunku do zapisanej w akcie notarialnym i zaniżające wartość nieruchomości.*

– poinformowała na dzisiejszej konferencji prasowej Teresa Rutkowska– Szmydyńska, Prokurator Okręgowa w Gdańsku.

Prokurator wskazała , że konstrukcja sporządzanych przez notariuszy aktów notarialnych wskazywała na to, że już w chwili ich sporządzenia pożyczkobiorcy tracili własność nieruchomości. Niezależnie bowiem od formy umowy, zawsze następowało przeniesienie prawa własności na rzecz pożyczkodawców.

Zatrzymani notariusze do aktów notarialnych wprowadzali także m.in. zapisy ułatwiające przejęcie nieruchomości z pominięciem drogi sądowej. Stronom umowy notariusze nie udzielali niezbędnych wyjaśnień dotyczących dokonywanej czynności notarialnej i jej skutków. W ten sposób podejrzani doprowadzili do zawarcia umów w sposób oczywisty naruszających interes osób pokrzywdzonych, którzy na ich mocy tracili swoje nieruchomości.

– czytamy w komunikacie Prokuratury w Krakowie.

Jako funkcjonariusze publiczni notariusze, korzystający ze statusu osoby zaufania publicznego i zobowiązani do dokonania czynności wymagających formy aktu notarialnego, nie dopełnili obowiązków nałożonych na nich ustawą Prawo o notariacie i nie odmówili sporządzenia w formie aktu notarialnego umów sprzecznych z zasadami współżycia społecznego.

Po zakończeniu czynności procesowych z udziałem wszystkich zatrzymanych prokuratorzy podejmą decyzje o zastosowaniu wobec nich środków zapobiegawczych, w tym o ewentualnym wystąpieniu do Sądu z wnioskami o ich tymczasowe aresztowanie.

Dzisiejsze zatrzymania mają związek ze śledztwem prowadzonym przez Prokuraturę Okręgową w Gdańsku od kwietnia 2016 roku. W toku tego postępowania prokuratorzy weryfikują 900 aktów notarialnych dotyczących 700 nieruchomości.

Wcześniej w tym śledztwie zarzuty popełnienia łącznie 105 przestępstw ogłoszono 15 podejrzanym. W przestępczym procederze pełnili oni różne role: byli pośrednikami, pożyczkodawcami oraz osobami faktycznie przekazującymi kwoty pożyczki pokrzywdzonym w imieniu formalnych pożyczkodawców, a więc byli tzw. słupami. Prokuratorzy zarzucili podejrzanym działanie w zorganizowanej grupie przestępczej, a także popełnienie przestępstw doprowadzenia do niekorzystnego rozporządzenia mieniem znacznej wartości oraz wykorzystanie przymusowego położenia pokrzywdzonych,

– wskazała prokurator Teresa Rutkowska – Szmydyńska.

Wobec podejrzanych zastosowano poręczenia majątkowe w kwotach do 120 tysięcy złotych. Wobec części podejrzanych również dozory Policji, w tym połączone z zakazem opuszczenia kraju oraz zakazy prowadzenia działalności w zakresie pośrednictwa finansowego i obrotu nieruchomościami.

Na mieniu podejrzanych prokurator dokonał zabezpieczenia majątkowego na łączną kwotę prawie 8 milionów złotych. Ustanowiono hipoteki przymusowe na 65 nieruchomościach na łączną kwotę ponad 7,5 miliona złotych. Zabezpieczono także środki pieniężne w kwocie prawie 250 tysięcy złotych oraz biżuterię o wartości około 100 tysięcy złotych.

Część tych zabezpieczeń zostało dokonanych na podstawie wprowadzonych przez nas przepisów o tzw. konfiskacie rozszerzonej, które ułatwiają odbieranie sprawcom majątków, których dorobili się wskutek popełnianych przez siebie przestępstw.

– wskazał Zbigniew Ziobro. Możliwość takiego szerszego zabezpieczenia majątku sprawców przestępstw już na etapie postępowania przygotowawczego została wprowadzona ustawą z 23 marca 2017 roku.

Prokuratura ustaliła, że podejrzani udzielali pokrzywdzonym pożyczek. Wprowadzali ich przy tym w błąd co do wysokości udzielonej pożyczki oraz formy jej zabezpieczenia. Sprawcy wykorzystywali niezdolność pokrzywdzonych do należytego pojmowania skutków zawieranych umów oraz przymusowe położenie pożyczkobiorców.

Pokrzywdzeni byli na ogół osobami posiadającymi zadłużone nieruchomości, bądź też posiadały zadłużenie w bankach, parabankach i innych podobnych instytucjach pożyczkowych. Wobec części pokrzywdzonych prowadzone były już postępowania komornicze, a nawet wyznaczone były już terminy licytacji ich nieruchomości. Sprawcy wyszukiwali więc pokrzywdzonych w miejskich urzędach, zapoznając się z ogłoszeniami licytacyjnymi. Zamieszczali także ogłoszenia w prasie i internecie.

– poinformowała prokurator Teresa Rutkowska – Szmydyńska.

Znajdując się w trudnej sytuacji finansowej i przymusowym położeniu, pokrzywdzeni godzili się na podpisanie niekorzystnych dla siebie umów, skutkujących przeniesieniem własności ich nieruchomości. Sprawcy obiecywali im zwrotne przeniesienie własności nieruchomości po spłacie długu. Co ważne, pokrzywdzeni nie znajdowali się w sytuacji finansowej, która umożliwiłaby im spłacenie zaciągniętych zobowiązań. Niejednokrotnie pożyczkodawcy zapewniali pokrzywdzonych, że nie utracą oni własności nieruchomości, gdyż nie zależy im na nieruchomościach, a jedynie na zwrocie pożyczek. Ich oprocentowanie było jednak tak wysokie, że spłata zobowiązania dla osób znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej była wręcz niemożliwa. W aktach notarialnych wskazywano bowiem, że oprocentowanie pożyczki wynosi od 10 do 20 proc., podczas gdy faktycznie osiągało nawet 80 proc.

Pożyczkodawcy umieszczali także w aktach notarialnych zapisy o możliwości przedłużenia terminu zwrotu pożyczki o kolejny, określony czas, w zamian za spłatę części pożyczki. Często jednak w przypadku zgłoszenia przez pokrzywdzonych takiej woli, pożyczkodawcy lub współpracujący z nimi pośrednicy stawali się nieosiągalni bądź żądali wyższej kwoty niż wynikająca z umowy. Pokrzywdzeni tracili więc swoje nieruchomości, pomimo deklarowanego zamiaru spłaty części zobowiązania. Ponadto ujawniono kilka przypadków, gdy pożyczkodawcy przyjmowali od pokrzywdzonych kwoty pieniężne w gotówce na poczet częściowej spłaty długu, odmawiając przy tym pokwitowania jej odbioru.   

Osoby pokrzywdzone godziły się także na podpisywanie umów zawierających pokwitowanie odbioru znacznie wyższej kwoty niż rzeczywista wysokość pożyczki. Różnice między tymi wartościami wynosiły nawet 80 proc. Ufały one zapewnieniom pożyczkodawców, że istnieje konieczność takiego skonstruowania zapisów umowy.

W rzeczywistości wysokość udzielonych pożyczek wynosiła od 1 tysiąca do 50 tysięcy złotych. W zamian za te kwoty pokrzywdzeni przenosili własność swoich nieruchomości wartych od 80 do 600 tysięcy złotych. Co ważne, wartości nieruchomości ujęte w aktach notarialnych za każdym razem były zaniżone nawet o połowę rzeczywistej ich wartości.

– czytamy w komunikacie PK.

Jak ustalili śledczy, stałą cechą zawieranych aktów notarialnych było wymuszenie na pokrzywdzonych udzielania pełnomocnictw do wymeldowania wszystkich domowników z nieruchomości będącej przedmiotem umowy. Umowy zaopatrzone były w klauzulę rygoru egzekucji wprost z aktu notarialnego z pominięciem drogi sądowej. Umożliwiało to bezpośrednią egzekucję, tj. opróżnienie danej nieruchomości z pokrzywdzonego i członków jego rodziny. Częstą metodą było wprowadzanie tzw. fikcyjnych najemców, którymi były opłacone osoby bezdomne, bądź znajomi pożyczkodawców lub inne wynajęte na ten cel osoby.

Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro wydał w 2016 roku wytyczne w sprawie zasad prowadzenia postępowań przygotowawczych o przestępstwa udzielania pożyczek o charakterze lichwiarskim oraz o przestępstwa oszustwa skutkujące utratą przez pokrzywdzonych prawa własności nieruchomości. Zgodnie z wytycznymi postępowania powinny być prowadzone w kierunku przestępstwa tzw. lichwy (art. 304 kodeksu karnego), a także oszustwa (art. 286 par. 1 kodeksu karnego). W obu przypadkach sprawami powinni zajmować się prokuratorzy z właściwej prokuratury okręgowej pod nadzorem prokuratury regionalnej.

Obowiązkiem Prokuratury – jako instytucji – jest zapewnienie bezpieczeństwa wszystkim obywatelom. Szczególnie tym, którzy znajdując się w trudnej sytuacji życiowej, poprzez swą niewiedzę, naiwność, sędziwy wiek czy niedołężność, padają ofiarą lichwiarzy – wskazał w wytycznych Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro. W tego typu sprawach prokuratorzy powinni składać pozwy mające na celu przywrócenie prawa własności nieruchomości. Powództwa takie powinny być wytaczane jeszcze przed zakończeniem postępowania przygotowawczego. Powinny one zawierać wnioski o zabezpieczenie roszczenia poprzez np. wpis ostrzeżenia w księdze wieczystej.

Działania takie mają szczególne znaczenia z uwagi na fakt, że często w tego typu sprawach dochodzi do dalszego obrotu nieruchomością. Ma to również znaczenie z uwagi na wpływ publicznej wiary ksiąg wieczystych na możliwość podważenia transakcji.

WB