Na stronach sejmowych pojawił się wniosek prezydenta o ponowne rozpatrzenie ustawy degradacyjnej. To w dużej mierze po prostu pisemne uzasadnienie decyzji o wecie.

Co wyłania się z dokumentu podpisanego przez prezydenta Andrzeja Dudę?

Na wstępie prezydent kilkukrotnie podkreśla, że sam pomysł i przekonanie w sprawie pozbawienia stopni wojskowych osób, które „sprzeniewierzyły się polskiej racji stanu” nie budzi jego wątpliwości.

W pełni podzielam motywy historyczne oraz aksjologiczne wyrażone w preambule do ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o pozbawianiu stopni wojskowych osób i żołnierzy rezerwy, którzy w latach 1943-1990 swoją postawą sprzeniewierzyli się polskiej racji stanu. (…) Nie budzi wątpliwości, że Rzeczpospolita Polska, jako państwo wolne suwerenne, powinna wyciągnąć konsekwencje wobec tych, którzy zwalczając działalność na rzecz niepodległego państwa, naruszali podstawowe prawa i wolności człowieka

— czytamy w uzasadnieniu napisanym przez głowę państwa.

Andrzej Duda podkreśla przy tym:

Zachowania i czyny objęte ustawą me tylko dzisiaj wywołują jednoznacznie negatywną ocenę moralną i prawną. Stanowiły one naruszenie pryncypiów cywilizacji europejskiej.

Skąd więc decyzja o wecie? Zdaniem prezydenta Andrzeja Dudy ustawodawcy muszą naprawić te wątki, które dotyczą kwestii procedury i odpowiednich gwarancji.

Problem ten dotyczy w szczególności regulacji prawnej stanowiącej podstawę pozbawienia, z mocy prawa, stopni wojskowych członków Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego

— pisze Andrzej Duda.

W ocenie prezydenta prawo, którego istotą jest pozbawienie stopni wojskowych, spełniać powinno zasadnicze kryterium - pozwalać na obiektywną ocenę podstaw pozbawienia stopnia wojskowego.

Jak czytamy:

Ocena moralna zachowań objętych przesłankami pozbawienia stopnia wojskowego, określonymi w art. 3 ust. 1 zakwestionowanej przeze mnie ustawy, oraz działań członków Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego, którą Trybunał Konstytucyjny określił mianem junty wojskowej uzurpującej władzę, jest jednoznacznie negatywna. Niezależnie od tego, zasada zaufania do państwa oraz nakaz równego traktowania obywateli przez władze publiczne wymagają, by w każdym przypadku decyzja w sprawie pozbawienia stopnia wojskowego była podejmowana indywidualnie, w oparciu o Jasno określone kryteria, w sposób pozwalający na obiektywną ocenę czynów danej osoby oraz z poszanowaniem prawa do przedstawienia własnego stanowiska przez nią albo członka jej rodziny lub zainteresowanego stowarzyszenia, w przypadku pośmiertnego pozbawienia stopnia wojskowego.

W ocenie prezydenta rozwiązanie przyjęte w ustawie zakłada odpowiedzialność zbiorową wobec członków WRON, a to niedopuszczalne.

Uważam, że każdej osobie, która w wyniku zastosowania ustawy może utracić stopień wojskowy, przysługuje prawo do zindywidualizowanego i rzetelnego postępowania

— pisze prezydent.

Andrzej Duda zwraca uwagę Sejmowi na trzy kwestie w tej dziedzinie. Pierwsza z nich dotyczy przepisów, które doprecyzowałyby to, kto byłby powiadomiony o wszczęciu postępowania w sytuacji, w której osoba zainteresowana nie żyje.

Po pierwsze, art. 8 ust. 1 ustawy stanowi, że o wszczęciu postępowania w przedmiocie pozbawienia stopnia wojskowego zawiadamia się niezwłocznie osobę albo żołnierza rezerwy, o których mowa w art. 3. Natomiast w myśl art. 8 ust. 2 ustawy, informację o wszczęciu postępowania w przedmiocie pozbawienia stopnia wojskowego osoby zmarłej udostępnia się w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej Ministerstwa Obrony Narodowej. Z porównania tych przepisów wynika, że informacja o wszczęciu postępowania w przypadku osoby żyjącej nie jest udostępniania (upubliczniana).

Prezydent sugeruje tez, że powinna zostać wprowadzona odpowiednia regulacja nakazująca Ministrowi Obrony Narodowej najpierw poszukiwanie danych adresowych i powiadomienie członków rodziny uprawnionych do udziału w postępowaniu, a dopiero w przypadku stwierdzenia braku takich danych- stosowanie art. 8 ust. 2 ustawy.

Druga z uwag dotyczy terminu prowadzenia postępowania.

Po drugie, art. 1O ust. 3 ustawy przewiduje, że osoby lub stowarzyszenia (które mogą przystąpić do postępowania w przedmiocie pośmiertnego pozbawienia stopnia wojskowego) zgłaszają przystąpienie do postępowania w formie pisemnej, w terminie 14 dni od udostępnienia informacji na stronie podmiotowej Ministerstwa Obrony Narodowej.

Uważam, że tak wyznaczony termin może ograniczać prawo członka rodziny lub stowarzyszenia do udziału w postępowaniu. Co istotne, ustawowy termin sporządzenia i przekazania informacji, czy spełnione zostały przesłanki pozbawienia stopnia wojskowego, ustalony dla Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz jednostki organizacyjnej Ministerstwa Obrony Narodowej prowadzącej badania archiwalne i studia historyczne, wynosi do 6 miesięcy (art. 9 ust. 1 ustawy).

No i trzeci argument: zdaniem prezydenta Dudy wątpliwości konstytucyjne budzi jeszcze jeden zapis.

Po trzecie, wprowadzone przez art. 13 ust. 3 ustawy wyłączenie możliwości wznowiema postępowania po upływie 5 lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia albo, w przypadku niezłożenia skargi do sądu administracyjnego, od dnia wydania postanowienia, może budzić wątpliwości konstytucyjne przez to, że ogranicza prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji). W mojej ocenie, skoro pozbawienie stopnia wojskowego przewidziane ustawą stanowi szczególnego rodzaju dolegliwość, to należy umożliwić zmianę takiego rozstrzygnięcia, niezależnie od czasu, po upływie którego zaistnieją podstawy do wznowienia postępowania. Zwrócić należy uwagę, że regulacja zawarta w art. 13 ust. 3 ustawy była przedmiotem poprawki zgłoszonej w trakcie prac senackiej Komisji Obrony Narodowej.

Zgodnie z poprawką, postępowanie w przedmiocie pozbawienia stopnia wojskowego można wznowić na korzyść w każdym czasie. Nie można wykluczyć m.in. sytuacji, w której nastąpi ujawnienie nieznanych obecnie materiałów archiwalnych, będących w posiadaniu osób zobowiązanych do przekazania ich Instytutowi Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu bądź znajdujących się w archiwach zagranicznych. Pozbawianie stopni wojskowych przewidziane zakwestionowaną ustawą wiąże się z dostępem do materiałów historycznych i ich oceną. Z tego powodu nie znajduje uzasadnienia wyłączenie możliwości wzruszenia decyzji w przedmiocie pozbawienia stopnia wojskowego po upływie 5 lat od dnia wydania postanowienia w przedmiocie pozbawienia stopnia wojskowego albo uprawomocnienia się orzeczenia sądu administracyjnego w tej sprawie.

Prezydent zwrócił też uwagę na możliwość pośmiertnego pozbawienia stopnia wojskowego. Zdaniem głowy państwa powinna zostać powołana (lub wyznaczona) specjalna instytucja, której reprezentanci mogliby występować w imieniu zmarłych, którzy będą objęci postępowaniem.

Zgodnie z art. 10 ust. 2 ustawy, do postępowania w przedmiocie pośmiertnego pozbawienia stopnia wojskowego mogą przystąpić wskazani w ustawie członkowie rodziny oraz stowarzyszenie kombatantów, weteranów lub żołnierzy. Ustawa nie przywiduje jednak instytucji rzecznika reprezentującego obligatoryjnie osobę zmarłą, której dotyczy postępowanie w przedmiocie pozbawienia stopnia wojskowego. A przecież nie można wykluczyć przypadków, gdy osoba zmarła nie ma krewnych, a żadna organizacja nie zgłosi się do udziału w postępowaniu. W takiej sytuacji osoba zmarła nie miałaby żadnego reprezentanta (obrońcy), z czym trudno pogodzić się zarówno od strony prawno-konstytucyjnej, jak i moralnej. Rozwiązanie takie uważam za niedopuszczalne.

Całość uzasadnienia na stronach sejmowych.

fim

-

TYLKO DLA PRENUMERATORÓW - MAMY 150 KSIĄŻEK W PREZENCIE!

Zapraszamy do skorzystania z nowej promocyjnej oferty rocznej prenumeraty pakietu: tygodnik „Sieci” i miesięcznik „wSieci Historii”.

Każdy, kto teraz wykupi prenumeratę, otrzyma GRATIS książkę „Historia USA”. Regulamin promocji dostępny jest TUTAJ!

W prenumeracie nawet do 40% taniej. Pospiesz się!