Liturgia Wielkiej Soboty skupia się na poświęceniu ognia, wody chrzcielnej oraz odnowieniu przyrzeczeń sakramentu chrztu. Na zakończenie odprawiana jest uroczysta msza św. Wigilii Paschalnej. W Wielką Sobotę, aż do późnego wieczora, nie odprawia się mszy św., podobnie jak w Wielki Piątek.

Wielka Sobota jest ostatnim dniem Triduum Paschalnego. To czas oczekiwania na Zmartwychwstanie Chrystusa. Tego dnia czuwamy przy Grobie Pańskim i adorujemy Najświętszy Sakrament.

Bardzo popularny jest natomiast tego dnia zwyczaj odwiedzania Grobów Pańskich w kościołach. Przed południem święci się pokarmy przeznaczone na świąteczny stół.

Wieczorem rozpoczyna się Wigilia Wielkanocna - uroczysta msza, która w Kościele katolickim należy już do Niedzieli Zmartwychwstania. Poprzedza ją poświęcenie ognia i wody chrzcielnej oraz odnowienie przyrzeczeń sakramentu chrztu. Na koniec uroczystości wielkosobotnich rozbrzmiewa uroczyste „Alleluja”, a bicie dzwonów obwieszcza zmartwychwstanie Chrystusa.

W Wielką Sobotę w Kościele katolickim przez cały dzień trwa święcenie pokarmów i adoracja Chrystusa złożonego do grobu. Zgodnie z polskim obyczajem przy symbolicznym grobie czuwa warta - ministranci, harcerze, niekiedy strażacy w galowych mundurach.

Tego dnia nie tylko katolicy przychodzą do kościołów z koszykami wypełnionymi jajkami, chlebem, wędliną. W tzw. święconym lub inaczej święconce są też sól, czasem ciasta czy słodycze, bukszpanowe gałązki i bardzo często cukrowy baranek - symbol zmartwychwstałego Jezusa. Księża święcą te pokarmy przeznaczone na świąteczny stół. Tym samym w Kościele katolickim kończy się czas postu.

Do wieczora nie sprawuje się mszy świętych, bardzo popularny jest za to zwyczaj odwiedzania grobów pańskich. We wczesnym chrześcijaństwie był to dzień ciszy i postu z powodu żałoby apostołów.

Wieczorem rozpoczynają się obchody Wigilii Paschalnej - w myśl przepisów liturgicznych jej ceremonie należą już jednak do Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego. Kończy się adoracja przy Grobie Pańskim. Najświętszy Sakrament zostaje przeniesiony do tabernakulum, a umieszczaną w niektórych grobach figurę Chrystusa zdjętego z krzyża należy przykryć białym płótnem. Obok pojawia się posąg Chrystusa zmartwychwstałego.

W kościele gasną światła, bo wigilia jest oczekiwaniem na zmartwychwstanie Chrystusa. Bogata liturgia Wigilii Paschalnej, stanowiącej centralny fragment, trwającego od czwartku Triduum Paschalnego, składa się z czterech części.

Obchody zmartwychwstania Jezusa Chrystusa rozpoczynają się po zapadnięciu zmroku. Przed kościołem rozpala się ognisko, którego płomienie zostają poświęcone przez kapłana, ubranego w białe szaty. Następnie od poświęconego ognia zapala się paschał (dużą świecę), symbolizujący Chrystusa, czyli światłość świata, co ma uzmysławiać, że dokonała się Pascha, przejście z mroku do jasności, ze śmierci do życia.

W uroczystej procesji paschał zostaje wniesiony do świątyni i umieszczony w ozdobnym świeczniku. Po trzykrotnym śpiewie kapłana: „Światło Chrystusa” i odpowiedzi wiernych: „Bogu niech będą dzięki” - zgromadzeni mogą zapalić swoje świece. Liturgia światła kończy się odśpiewaniem tzw. Orędzia paschalnego, czyli modlitwy, która wysławia łaskę zbawienia.

Liturgia słowa Wigilii Paschalnej jest wyjątkowo rozbudowana. W pełnej wersji składa się ona z dziewięciu czytań, przeplatanych psalmami i modlitwą. Pierwsze siedem czytań pochodzi ze Starego Testamentu. Cykl czytań starotestamentowych kończy się Bożą obietnicą oczyszczenia i przemiany człowieka.

W tym momencie zapala się światła na ołtarzu, uderza się w dzwony, a celebrans intonuje hymn „Chwała na wysokości Bogu”. Po nim następuje czytanie z Listu św. Pawła do Rzymian, który mówi o tym, że chrzest zapewnia wiernym uczestnictwo w śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa. Po radosnym Alleluja czytany jest tekst Ewangelii o pustym grobie. Liturgię słowa zamyka homilia.

Trzecia część uroczystości Wigilii Paschalnej, poświęcona jest tajemnicy sakramentu chrztu. Liturgię chrzcielną poprzedza odśpiewanie Litanii do Wszystkich Świętych, która podkreśla jedność Kościoła.

Przebieg liturgii eucharystycznej nie odbiega w swym zasadniczym kształcie od normalnej mszy świętej. Uroczystości Wigilii Paschalnej kończą się komunią świętą i uroczystym błogosławieństwem. Ostatnim akcentem jest wezwanie do udziału w procesji rezurekcyjnej, która w warunkach polskich bywa przenoszona na niedzielny poranek.

W starożytności Wielka Sobota była dniem bez liturgii, dniem ciszy i postu z powodu żałoby apostołów. Wieczorem chrześcijanie gromadzili się na całonocne czuwanie i modlitwy. Dopiero w V wieku pojawiają się opisy ceremonii poświęcenia świecy paschalnej (paschału). Kolejne obrzędy liturgiczne tego dnia rozwijały się w ciągu wieków autonomicznie i były stopniowo wcielane do obrzędów Wielkiej Soboty.

Święcąc pokarmy, niosąc wielkanocny koszyk i przygotowując wielkanocne śniadanie, naśladujemy Jezusa, który po zmartwychwstaniu zjadł śniadanie z apostołami - powiedział PAP rzecznik Konferencji Episkopatu Polski ks. Paweł Rytel-Andrianik.

Jak zaznaczył ks. Rytel-Andrianik, wielkanocne święcenie pokarmów nawiązuje do fragmentu Ewangelii, który opisuje spotkanie zmartwychwstałego Jezusa z apostołami.

Po zmartwychwstaniu Jezus kilkakrotnie ukazywał się swoim uczniom. Pewnego razu przyszedł rano do apostołów łowiących ryby nad Morzem Tyberiadzkim i zrobił im śniadanie. +Kiedy zeszli na ląd, ujrzeli żarzące się na ziemi węgle, a na nich ułożoną rybę oraz chleb+ (J 21, 9). +A Jezus przyszedł, wziął chleb i podał im - podobnie i rybę+ (J 21, 13). My też przygotowujemy się do takiego śniadania, czyli do spotkania z Jezusem Zmartwychwstałym. Chcemy doświadczyć radości z tego, że On żyje i doświadczamy jej, świętując we wspólnocie lub w gronie rodzinnym

—podkreślił rzecznik KEP.

Jak dodał, symbolika wielkanocnego śniadania jest ważna i piękna.

Jajka są znakiem budzącego się życia - podobnie jak pisklę przebija skorupę jajka, podobnie Chrystus przebił i zniweczył skorupę grobu i z niego wyszedł

—wyjaśnił.

Z kolei wędlina, którą wkładamy do wielkanocnego koszyka jest - jak zaznaczył - symbolem mięsa baranka, które spożywali Izraelici, wychodząc z Egiptu.

Symbol baranka jest też zapowiedzią Jezusa Chrystusa jako baranka wielkanocnego, który oddaje się człowiekowi i staje się obecny w Najświętszym Sakramencie. Baranek jest zatem również znakiem Eucharystii, tego, że spożywamy ciało Chrystusa, czyli naszego baranka wielkanocnego. Dzieje się to podczas każdej mszy świętej

—mówił ks. Rytel-Andrianik.

Wyjaśnił, że w koszyku wielkanocnym mogą się znaleźć również inne pokarmy.

Najważniejsze jest to, że zostaną one pobłogosławione. To znak, że chcemy nadać naszemu świętowaniu wymiar duchowy, że pragniemy, by był to czas poświęcony Panu Bogu i naszej relacji z Nim

—stwierdził duchowny.

kk/PAP