Na portalu warszawskiego PiS-u został opublikowany wpis Krzysztof Skalskiego oraz materiały warszawskiego Ratusza na temat nieprawdopodobnych rozmiarów skali indoktrynacji, jakiej mają zostać poddani warszawscy uczniowie w związku z promocją kontrowersyjnego filmu Władysława Pasikowskiego "Pokłosie".

„Niezależna” i „wPolityce.pl” pisały już o najnowszym pomyśle urzędników Hanny Gronkiewicz-Waltz, czyli o spędzaniu pod przymusem warszawskich dzieciaków na film o tym, jak to Polacy oddawali się swojemu odwiecznemu hobby polegającemu na masowych mordach na Żydach oraz krzyżowaniu polskich filosemitów. Wracamy do tego tematu, ponieważ udało nam się dotrzeć do oryginalnych materiałów ze stołecznego Biura Edukacji, które publikujemy w całości.

Urzędnicy samorządowi, których Hanna Gronkiewicz-Waltz zatrudnia całymi tabunami i którym płaci rok w rok sowite premie z pieniędzy za sprzedane przedsiębiorstwa i z podwyżek cen komunikacji, mediów, przedszkoli etc. etc. kierują do podległych sobie szkół pisma, zobowiązujące dyrektorów do wysłania najpierw nauczycieli, a potem uczniów na „Pokłosie” Pasikowskiego.

Oprócz samej wizyty w kinie na nasze dzieciaki czekają jeszcze lekcje (chociaż właściwszym określeniem będzie indoktrynacja) poświęcone temu dziełu i szerzej, problemowi zwalczenia „sienkiewiczowskiej wizji historii”. Po przerobieniu tematu w kinie, na lekcji i w pracach domowych uczniowie na pewno nie będą gorszymi znawcami naszej historii niż Maciej Stuhr, nota bene gwiazdor występujący w filmie. No, może nie będą wiedzieli, że Polacy przywiązywali dzieci do tarcz pod Cedynią, ale za to poznają inny, jeszcze bardziej odbrązawiający polskie dzieje fakt. Dowiedzą się otóż, że w Polsce filosemici są krzyżowani – zresztą czego innego można się spodziewać po kraju, za który nasze „elity” muszą się co chwilę wstydzić i którego winy muszą koniecznie niemieckim i sowieckim ofiarom odkupić. Najlepiej ziemią, najwyższymi cenami gazu i przemysłem chemicznym...

Jest sprawą absolutnie szokującą, że urzędnicy zamykają szkoły, ograniczają naukę historii, a z drugiej strony szykują dzieciakom przymusową indoktrynację za pomocą takich filmów, jak „Pokłosie”. Ten obraz akurat jest finansowany przez Rosjan z rządowej Fundacji Kina i studia Metrafilms, co nie dziwi, ponieważ Rosja poważnie traktuje politykę kulturalną. Niestety, dołożyli się do tego pożyteczni idioci z naszych instytucji: Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej i TVP. Co czeka naród, który pozwala na odmóżdżanie swojego najmłodszego pokolenia i wpajanie mu bzdur o własnej historii? Zwłaszcza, kiedy sąsiadami tego narodu są Niemcy i Rosjanie, organizatorzy Holokaustu i systematycznych pogromów –  pozostając  przy tematyce naszego filmu. Żeby było jeszcze ciekawiej, to zarówno niemieccy jak i rosyjscy humaniści za masowe mordowanie Żydów mogli się brać zawsze dopiero po uprzednim rozbiciu państwa polskiego. Ale o tym urzędnicy Hanny Gronkiewicz–Waltz jakoś dzieciakom nie chcą opowiadać.

Krzysztof Skalski

----------------------------------------------------------------------------------------------------

Poziom edukacyjny: szkoła ponadgimnazjalna

Przedmioty: język polski oraz historia, etyka, godzina do dyspozycji wychowawcy, zajęcia pozalekcyjne
Czas: 1 godzina lekcyjna oraz wyjście do kina na projekcję filmu
Scenariusz lekcji: „Naród, który traci pamięć, traci sumienie”. Dyskusja o wartościach na podstawie filmu Władysława Pasikowskiego „Pokłosie”.

Film jest o przywracaniu nam pamięci, film jest o nas. Naszym rachunkiem sumienia, którego powinniśmy dokonać po wyjściu z kina – Władysław Pasikowski, 2011
Metody i techniki pracy: miniwykład, praca w zespołach, dyskusja

Cele lekcji

Uczeń:

•    analizuje i interpretuje dzieło filmowe w kontekście historyczno-społecznym;
•    wyjaśnia wpływ historii na losy ludzi i opisuje skutki tych zależności;
•    wskazuje wpływ sytuacji ekstremalnych na zachowania ludzi;
•    rozumie, że nie narodowość decyduje o wartości człowieka;
•    dostrzega w świecie konflikty wartości oraz rozumie źródła tych konfliktów.

UWAGA:

Film „Pokłosie” może budzić kontrowersje. Nawiązuje do najtrudniejszych kart historii polsko-żydowskiej. Dlatego ważna jest dyskusja z młodzieżą po projekcji. Zadaniem nauczyciela jest moderowanie dyskusji bez narzucania swojej interpretacji, ale reagowanie na agresję w wypowiedziach uczniów. Film jest inspirowany wydarzeniami w Jedwabnem, a nie ich rekonstrukcją czy wiernym zapisem podobnych wydarzeń. Jednak niemal każdy detal fabuły filmu miał swój pierwowzór w historii. Film może być wykorzystany na lekcji języka polskiego, historii przy omawianiu konsekwencji II wojny światowej, antyżydowskich wystąpień i pogromów w Polsce i Europie, a także na lekcjach etyki oraz na godzinach wychowawczych.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

WPROWADZENIE

1. Przedstaw uczniom cele lekcji. Zapytaj, kiedy i gdzie rozgrywa się akcja filmu oraz jaka jest jego treść. Poproś, aby uczniowie zastanowili się, do jakich znanych im wydarzeń

z polskiej historii nawiązuje.

2. Uczniowie powinni zauważyć, że akcja „Pokłosia” rozgrywa się w 2001 roku na polskiej wsi. Natomiast fabuła dotyczy wydarzeń sprzed sześdziesięciu lat, z roku 1941. Powiedz, że jeśli chodzi o lokalizację filmowych wydarzeń, twórcy filmu nie chcieli wskazywać konkretnego miejsca na mapie. W filmie używana jest nazwa wsi Gurówka.

3. Przypomnij krótko tło historyczne zekranizowanych wydarzeń.
W okresie międzywojennym w Polsce mieszkało ponad 3 mln osób pochodzenia żydowskiego, w niektórych ośrodkach miejskich stanowili 77% mieszkańców. Wywierali znaczny wpływ na krajowe stosunki ekonomiczne, co było jedną z przyczyn antysemityzmu. Rodziły się nastroje antypolskie i izolacjonistyczne.
Latem 1941 roku, po agresji niemieckiej na Związek Radziecki, przez Europę przetoczyła się fala antyżdowskich pogromów. Były one często inspirowane czy tolerowane przez Niemców, jednak ludność miejscowa brała w nich udział dobrowolnie. Do największych pogromów doszło w Kownie na Litwie i Jassach w Bessarabii, ale antyżydowskie wystąpienia miały miejsce również w wielu innych miastach i miasteczkach. Wydarzenia takie miały również miejsce w Polsce.
Przez lata komunistycznej rzeczywistości powojennej obowiązywał niepisany zakaz mówienia o tych wydarzeniach. Wyszły na światło dzienne i stały się przedmiotem narodowej dyskusji w 2000 roku, kiedy ukazała się książka Tomasza Grossa „Sąsiedzi”. Opowiadała ona o wydarzeniach w Jedwabnem – małym miasteczku, którego polscy mieszkańcy dokonali pogromu na swoich żydowskich sąsiadach.

ROZWINIĘCIE

4. Zapytaj uczniów o wrażenia po obejrzeniu filmu:

•    Co ich poruszyło?
•    Co najbardziej zaskoczyło?
•    Jakie były ich refleksje i uczucia po wyjściu z kina?

5. Podziel uczniów na dwa zespoły, wyjaśnij, że zadaniem każdego zespołu będzie sporządzenie opisu postaw głównych bohaterów filmu, czyli braci Józka i Franka.

Poproś pierwszy zespół o odpowiedź na pytania dotyczące Józka:

•    Gdzie mieszka, czym się zajmuje?
•    Jakie były na początku jego relacje z bratem?
•    Czym naraził się mieszkańcom wsi?
•    Jak wyjaśnił swoje postępowanie?
•    Dlaczego niechęć mieszkańców przerodziła się w nienawiść do niego?
•    Jaka była jego reakcja na odkrytą prawdę o ojcu?
•    Czy  można go nazwać bohaterem?

Poproś drugi zespół o odpowiedź na pytania dotyczące Fanka:

•    Skąd pochodzi, gdzie obecnie mieszka?
•    Dlaczego powrócił do rodzinnej wsi?
•    Jak zmieniło się jego zachowanie w stosunku do brata?
•    Jak zareagował na prawdę o zbrodni ojca?

Uczniowie powinni zapisywać odpowiedzi na arkuszach papieru, by wybrany przedstawiciel zespołu mógł zaprezentować je następnie na forum klasy.

6. Omówcie  wspólnie również postawy drugoplanowych bohaterów: Sudeckiego, policjanta Nowaka, księdza proboszcza i jego następcy, społeczności wiejskiej.

Zadaj uczniom pytania pomocnicze:
•    Jak zachowywali się mieszkańcy wsi, kiedy Józek zaczął na swoim polu gromadzić macewy? Jaką wartość miały dla nich te żydowskie płyty nagrobne, a jaką dla Józka?
•    Jaką postawę przyjął ksiądz proboszcz, a jak zachował się przyszły jego następca, ksiądz Janusz?
•    Po czyjej stronie stanął posterunkowy, sierżant Nowak?
•    Jak zachował się stary Sudecki, a jak jego wnuk i wnuczka?
•    Dlaczego we wsi panowała zmowa milczenia dotycząca wydarzeń z 1941 roku?

7. Zaproponuj dyskusję nad możliwymi sposobami interpretacji filmu. Jakie jest jego główne przesłanie? Propozycje uczniów zapisuj na tablicy.

•    „Pokłosie” jako film o prawdzie i pamięci.

Czy prawda, nawet ta bolesna i okrutna, jest oczyszczająca? Czy po pierwszym bólu przychodzi ukojenie? Prawda nie zabija, lecz wskrzesza?
Zwróć uwagę uczniów na to, że chyba każdy naród w swojej historii, oprócz chwalebnych i bohaterskich kart, ma również takie, o których chciałby jak najszybciej zapomnieć.  Zapisz na tablicy pytania: Co powinniśmy zrobić z niechlubną przeszłością? Zapomnieć, i w obawie, że zostanie wykorzystana przez wrogów, zakopać na zawsze? Czy też wierzyć, że zło wyciągnięte na światło dzienne traci swą niszczącą moc i staje się źródłem moralnej siły? A może po prostu – pamiętać? Zainicjuj dyskusję na te tematy.

Poproś uczniów o wskazanie przykładowych reakcji filmowych braci na okrutną i bolesną prawdę o najbliższych, o przeszłości. Jak zareagował każdy z nich? Do czego odkrycie prawdy doprowadziło w ich relacjach? Poproś także o interpretację ostatniej sceny filmu.

•    „Pokłosie” jako film o odpowiedzialności.
Przytocz słowa reżysera W. Pasikowskiego: Ten film powstał ze wstydu. To jest bardzo silna emocja. Jak większości młodych ludzi w PRL zaoferowano mi Sienkiewiczowską wizję historii Polski. Z jakiegoś jednak powodu unikano nagłaśniania „Ogniem i mieczem”, więc nie dziwota, że natychmiast po tę książkę sięgnąłem. Obrazy pacyfikacji powstania ukraińskiego są u Sienkiewicza porażające. Pan Wołodyjowski, „rzeźnik zawołany”, nabijał Kozaków na pale tysiącami. Powstało we mnie podejrzenie, że nie wszystko w naszej historii jest takie cudowne...

Czy strach przed spojrzeniem w mrok swojej historii, w której pomiędzy najjaśniejszymi kartami czai się najgorsza ludzka podłość, małość i tchórzostwo, może tłumaczyć postawę bierności społeczeństwa?

•    „Pokłosie” jako film o odwadze. Odwadze, bez której zrozumienie naszej przeszłości jest niemożliwe?
Przytocz słowa aktora Ireneusza Czopa (w filmie gra postać Franka): To opowieść o odwadze zadawania pytań, również tych trudnych i niewygodnych. Zachęta, by zadawać je przede wszystkim samemu sobie. Chociaż przyzwyczajeni jesteśmy do robienia uników i prostych stwierdzeń: „A co mnie to wszystko obchodzi? Nie będę marnował czasu na grzebanie się w przeszłości”.

Zapytaj uczniów, jak rozumieją słowa producenta filmu Dariusza Jabłońskiego: Być Polakiem to być człowiekiem odważnym. To nie jest film antypolski, lecz propolski. Być Polakiem to być człowiekiem, który jest dumny ze swojej przeszłości, historii. W związku z tym Polak nie utożsamia się z mordercami.

•    „Pokłosie” jako opowieść o wojnie, demoralizacji, przemocy, strachu.
Do czego zdolny jest człowiek w obliczu okrucieństwa, zdewaluowanych wartości? Czy wymordowanie Żydów w wiosce w 1941 roku to konsekwencja wojny?  Czy wszystkie czyny możemy tłumaczyć czasem wojny? Poproś o wypowiedzi uczniów na ten temat.

•    „Pokłosie” jako opowieść o człowieczeństwie.

Przytocz  słowa Józka: Bo są rzeczy bardziej nie w porządku niż inne – tłumaczące zbieranie przez niego macew od gospodarzy i ustawianie ich na swoim polu.
Józek jest przekonany, że jego postępowanie jest słuszne. Występuje przeciw wszystkim, sam staje w obronie pamięci Żydów, bo Z ich żywych już nikt nie został, bo jest to w stosunku do nich uczciwe. Bo człowiek winny jest drugiemu szacunek, zwłaszcza po śmierci. Poproś, by zastanowili się, jakie obowiązki wynikają z naszego człowieczeństwa.

ZAKOŃCZENIE

8. Zapytaj uczniów, co oznacza tytuł filmu i jak go rozumieją? Poleć, aby znaleźli w słowniku znaczenie słowa: pokłosie i odnieśli  się do niego w kontekście fabuły filmu.

9. Podsumowując, zapytaj uczniów, która z tych interpretacji jest im najbliższa
i dlaczego? Jak oni, jako młodzi obywatele, ustosunkowują się do zdania z tematu lekcji: Naród, który traci pamięć, traci sumienie.

Praca domowa

1. Odpowiedz pisemnie na pytania: Z którym bohaterem „Pokłosia” utożsamiam się najbardziej? Co zrobiłbym na jego miejscu? Jak postąpiłbym na miejscu innych bohaterów?

2. Napisz recenzję filmu, wybierając jedną z jego interpretacji omawianych na lekcji (lub wszystkie).

Bibliografia:

„Pokłosie”pressbook, wprowadzenie, wywiad z I. Czopem i M. Stuhrem;
Dr Krzysztof Persak, Opinia o scenariuszu filmu „Pokłosie”,
A. Walczak, ,,Róża” W. Smarzowskiego filmowym dyskursem o wartościach
Encyklopedia Polski, wydawnictwo R. Kluszczyński, Kraków 1996.

Opracowanie Barbara Giża
Redakcja językowa Dorota Koman

-------------------------------------------------------------------------------------------------

Poziom edukacyjny: szkoła ponadgimnazjalna

Przedmioty: język polski, godzina do dyspozycji wychowawcy
Czas: 2 godziny lekcyjne oraz wyjście do kina na projekcję filmu
Scenariusz lekcji: Z jaką prawdą każe nam się zmierzyć film Władysława Pasikowskiego „Pokłosie”?

Treści zgodne z podstawą programową:

I Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.

3. Świadomość językowa.

Uczeń:

1)  analizuje i definiuje (w razie potrzeby z pomocą słowników) znaczenie słów.

II Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.

1. Wstępne rozpoznanie.

Uczeń:

1)  prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z dziełem sztuki;

2)  określa problematykę utworu;

3) rozpoznaje konwencję literacką (stałe pojawianie się danego literackiego rozwiązania

w obrębie pewnego historycznie określonego zbioru utworów).

Pytania kluczowe:

Dlaczego przeszłość jest często zakłamywana?

Jakie postawy Polaków wobec eksterminacji ludności żydowskiej przez niemieckich okupantów bywają przemilczane?

Po zajęciach uczeń:

•    ma świadomość, że określone okoliczności wywołują w ludziach różne postawy;
•    zna i wyjaśnia motywy zachowań postaci przedstawionych w filmie;
•    zdaje sobie sprawę z tego, że odkrywanie prawdy o faktach bywa bolesne;
•    wie, co motywuje ludzi do ukrywania prawdy o hańbiących faktach;
•    potrafi uzasadnić swoją ocenę wydarzeń ukazanych w filmie;
•    potrafi wyjaśnić i zinterpretować tytuł filmu;
•    potrafi zinterpretować przesłanie filmu Pasikowskiego;
•    umie scharakteryzować gatunek filmu, w którego konwencji został zrealizowany film „Pokłosie”;
•    zdaje sobie sprawę z roli, jaką odgrywa w filmie muzyka.

Metody dydaktyczne: praca w parach,  dyskusja, praca z tekstem.
Materiały dydaktyczne:

•    materiały pomocnicze nr 1–3

Słowa kluczowe: konwencja, thriller, wina, pokłosie.

UWAGI:

Przed lekcją, zanim uczniowie obejrzą film, zapowiedz, że przez najbliższe 2 lekcje zajmować się będziecie analizą filmu „Pokłosie” Władysława Pasikowskiego, który w maju 2012 roku na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni został uhonorowany Nagrodą Dziennikarzy. W uzasadnieniu napisano: Za ujęcie traumatycznego tematu w formie, dzięki której na on szansę dotrzeć do młodej publiczności. Powiedz uczniom, że ciekawi cię, czy podzielają oni opinię dziennikarzy.

Poleć uczniom, aby bezpośrednio po obejrzeniu filmu uzupełnili w domu kartę pracy (materiał pomocniczy nr 1), ponieważ notatki pomogą im zabrać głos w dyskusji, która powinna być równie istotna, jak problemy, które porusza film.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1.    Rozpocznij od pytania o pierwsze, subiektywne wrażenia uczniów:
–    Czy film był według nich interesujący?
–    Jakie emocje wzbudził?
–    Które sceny najbardziej ich poruszyły?
–    Jak można by zwięźle odpowiedzieć komuś, kto nie oglądał filmu, o czym on jest?
–    Czy i co ich zaskoczyło?
–    O czym rozmawiali po wyjściu z kina?

2.    Poproś, aby uczniowie spróbowali określić czas i miejsce, w jakim rozgrywa się fabuła filmu. Po wysłuchaniu ich wypowiedzi podsumuj, że nie jest to konkretna wieś ani konkretne miasteczko. Pewne jest tylko to, że rzecz dzieje  się w Polsce. Wypowiedzi bohaterów pozwalają nam wyliczyć, co kiedy się wydarzyło, i ustalić, w jakim czasie rozgrywa się ukazana na ekranie rzeczywistość – sześćdziesiąt lat po II wojnie światowej.

3.    Zapytaj uczniów, w jaki sposób przedstawiana jest polska przeszłość i minione pokolenia Polaków na lekcjach historii? Jaki obraz polskiej przeszłości ukazywany jest zazwyczaj w polskiej literaturze i poezji? Po wysłuchaniu wypowiedzi uczniów zapytaj:
–    Dlaczego najczęściej słyszymy o postawach bohaterskich, ofiarnych, zasługujących na uznanie?
–     Czym różni się ta opowieść filmowa o polskiej wsi od wsi, jaką uczniowie znają z własnych doświadczeń, z podręczników, z innych polskich filmów?
–     Czy łatwo jest mówić o tym, że nie wszyscy Polacy są bohaterami lub też ofiarami skrzywdzonymi przez inne narodowości?
–     Czy z dumą opowiada się o zachowaniach swoich rodaków, które zasługują na potępienie?
–     Co wywołuje poczucie winy, nawet kiedy to nie my personalnie jesteśmy sprawcami hańbiących czynów?
–     Czy otwarcie mówimy o tym, co zrobili lub robią źle nasi najbliżsi?
–     Dlaczego wstydzimy się przyznać, kiedy na przykład któraś z osób należących do naszej rodziny zrobiła coś, co nie jest akceptowane społecznie?

UWAGA:

Nie oceniaj wypowiedzi uczniów. Przyjmij rolę moderatora, a nie uczestnika dyskusji.

4.    Zaproponuj wspólne przyjrzenie się postawom bohaterów filmu – ich relacjom, motywacjom i zachowaniom. Zadaj uczniom pytania pomocnicze:
–    W jaki sposób na początku filmu przedstawieni są dwaj główni bohaterowie? Co się wydarzyło wcześniej? Jak to rzutuje na ich obecne relacje?
–     Do czego namawia młodszego brata Franciszek, kiedy już wie, co jest przyczyną niechęci mieszkańców wsi wobec Józefa? (– Ja poznałem Żydów w Chicago dobrze. Józek, po prostu tego nie rób. Nie rob tego i już. – Czemu akurat ty?).
–     Czym Józek tłumaczy motywy swojego postępowania?
–     Jak zmienia się postawa Franciszka w miarę odkrywania prawdy o kolejnych wydarzeniach?
–     W jaki sposób ukazana jest lokalna społeczność? Jak zachowują się mieszkańcy wsi, kiedy Józef zaczyna gromadzić macewy na swoim polu? Jaką wartość mają dla nich te żydowskie płyty nagrobne, a jaką dla Józefa?
–     Czego boją się mieszkańcy wsi?
–     Dlaczego początkowy ostracyzm wobec Józka zmienia się w zajadłą nienawiść?
–     Jaką postawę przyjmuje ksiądz proboszcz, a jak zachowuje się przyszły jego następca, ksiądz Janusz?
–     Po czyjej stronie staje posterunkowy, sierżant Nowak?
–     Jak zachowuje się stary Sudecki, a jak jego wnuk i wnuczka?
–     Dlaczego najstarsze mieszkanki wsi mówią półsłowami, nie wprost (dopiero przyparte pytaniami Franciszka wyznają prawdę)?
–     Co mówi Malinowski, kiedy bracia przychodzą do jego obejścia?
–     Jak zachowują się wobec siebie bracia, dowiedziawszy się, że ich ojciec aktywnie uczestniczył w zbrodni?
–     Co było powodem ostatniej bójki braci?

5.    Zaproponuj uczniom, by zastanowili się nad tytułem filmu. Powiedz, że termin pokłosie, którym dawniej określano kłosy pozostałe na ściernisku po żniwach, obecnie oznacza wynik, rezultat jakiejś działalności. Poproś, aby uczniowie najpierw sami zastanowili się nad tym, co może znaczyć tytuł filmu, następnie podzielili się swoimi refleksjami w parach, a później porozmawiali o tym w czwórkach. Po kilku minutach, kiedy zauważysz, że uczniowie już doszli do jakiś wniosków, poproś liderów zespołów (czteroosobowych) o przedstawienie omówionych interpretacji tytułu.

6.    Zainicjuj dyskusję w klasie:

–    Jakie zagrożenia niesie wojna?
–     Co dzieje się, kiedy nadchodzi czas anarchii, kiedy zostaje zburzony codzienny porządek i prawo, kiedy sprawujący władzę przyzwalają na zbrodnię?
–     Jakie znają przykłady różnych zachowań ludzi w obliczu nieprawości, niegodziwości, zbrodni?

7.    Przedstaw uczniom fakty: w różnych miejscowościach w Polsce, m.in. w Wąsoszu, Radziłowie, Jedwabnem w 1941 roku miały miejsce masowe zbrodnie na ludności żydowskiej dokonane przez miejscowych Polaków. Przed wojną, w 1939 roku, w Polsce mieszkało 3 474 000 Żydów. Byli oni skupieni głównie w dużych
i mniejszych miastach: 77% żyło w miastach, a 23% na wsiach. W niektórych województwach stanowili blisko połowę mieszkańców. Relacje między obiema narodowościami były skomplikowane; większość Żydów nie asymilowała się z Polakami, wielu Polaków było antysemitami. Po wojnie, przez cały okres PRL-u, oficjalnie się o tym nie mówiło. Publiczne dyskusje w mediach i środowiskach naukowych rozgorzały po ukazaniu się w 2000 roku kontrowersyjnej książki polskiego socjologa żydowskiego pochodzenia, na stałe zamieszkałego w Stanach Zjednoczonych, Jana Tomasza Grossa „Sąsiedzi”.

8.    Sprowokuj uczniów do refleksji. Zadaj pytania:

–    Czy trzeba identyfikować się z tymi, którzy popełniali zbrodnie?
–    W czyim imieniu ich dokonali? Czy w imieniu wszystkich Polaków? Polski?

9.    Po kilku wypowiedziach ponownie podziel uczniów na czteroosobowe zespoły
i poproś, aby przedyskutowali, jakie możliwości stwarza ujawnienie prawdy. Co dzieje się z ludźmi, kiedy ją ukrywają. Jak to przekłada się na następne pokolenie? Swoje pomysły uczniowie powinni zapisać na dużych arkuszach papieru, a następnie przedstawić pozostałym.

10.    Podsumuj: kiedy ludzie ukrywają prawdę, żyją w napięciu, w strachu przed jej ujawnieniem. Nie mają do siebie zaufania. Boją się siebie nawzajem, czują się winni. Choć prawda jest czasami bardzo trudna do przyjęcia, nawet szokująca, jednak daje możliwość naprawienia krzywd, wybaczenia, przynosi oczyszczenie. Daje siłę i odwagę.

11.    Zwróć uwagę uczniów, że „Pokłosie” jest filmem fabularnym, czyli fikcyjnym. Jak każdy film fabularny utrzymany jest w pewnej konwencji. Zapytaj uczniów, czy potrafią określić jego gatunek. Dodaj, że już od pierwszych scen filmu reżyser czytelnie wprowadza widza w tę konwencję – ciemny las, rzucony w okno kamień, zamknięta wiejska społeczność – widz od razu czuje, że dzieje się coś złego. Skonfrontuj wypowiedzi uczniów z opisem gatunku z materiału pomocniczego nr 2. Zapytaj, co sądzą o wyborze tego gatunku przez reżysera w kontekście problematyki, jaką porusza film.

12.    Zwróć uwagę uczniów na funkcję muzyki w filmie. Zauważ, że muzyka w „Pokłosiu” Pasikowskiego wyraźnie podkreśla sytuacje, nawet uwydatnia to, co dzieje się na ekranie, buduje nastrój, nasila emocje.

13.    Zainicjuj krótką dyskusję nt. zakończenia filmu. Jak można je interpretować? Jakie przesłanie jest w nim zawarte? Czy film Pasikowskiego nie jest także moralitetem, nawołującym do refleksji i rachunku sumienia?

14.    Zapisz temat lekcji na tablicy i zapytaj uczniów, komu i dlaczego poleciliby obejrzenie  tego filmu?

15.    Podziękuj uczniom za aktywność podczas zajęć. Możesz zaproponować pisemną pracę domową do wyboru:

•    Kto może oskarżać film Pasikowskiego o wymowę antypolską, a dla kogo, tak jak dla producenta filmu, Dariusza Jabłońskiego, ma on charakter propolski i ogromne znaczenie? Scharakteryzuj obie postawy i ich motywację. Opowiedz się po jednej ze stron.
•    Dlaczego tak często ukrywa się prawdę o przeszłości i w różnych utworach, dziełach kultury przedstawia historię swojego narodu jako pełną chwały i bohaterskich czynów?

Materiał pomocniczy nr 1

KARTA PRACY

W czasie projekcji filmu zwróć uwagę na to:

a.    Gdzie i kiedy rozgrywa się akcja filmu?
b.    Kto jest pierwszoplanowym bohaterem filmu?
c.    Kim są bohaterzy drugoplanowi?
d.    Które postacie postrzegasz jako bohaterów pozytywnych, a które oceniasz jako wyraźnie negatywne?
e.    W jaki sposób Józek Kalina uzasadnia bratu, dlaczego zajął się wyszukiwaniem, skupowaniem i ustawianiem na ojcowskim polu macew (żydowskich płyt nagrobnych)?
f.    Jak Franciszek Kalina reaguje na postępowanie Józefa, kiedy dowiaduje się, za co jego brat jest potępiany przez lokalną społeczność?
g.    W jaki sposób muzyka wpływa na emocje widza śledzącego przebieg akcji?
h.    Jak w kontekście obejrzanego filmu wyjaśnisz jego tytuł?
i.    Słowa którego z bohaterów filmu, padające w trakcie rozmów, wydają Ci się przesłaniem reżysera?

Materiał pomocniczy nr 2

Jaki to gatunek?

Dreszczowiec (ang. thriller) – rodzaj utworu sensacyjnego, powieści, filmu lub serialu telewizyjnego, którego zadaniem jest wywołanie u odbiorcy (czytelnika, widza) silnych emocji: lęku, strachu, napięcia. Jako głównymi  elementami są tajemniczość, niepewność, niedopowiedzenia. Fabuła podąża w kierunku punktu kulminacyjnego. Napięcie zwykle rośnie wówczas, kiedy główny bohater znajduje się w niebezpiecznej sytuacji, z której ucieczka wydaje się niemożliwa. Życie bohatera jest zagrożone, ponieważ niespodziewanie lub nieświadomie znalazł się w śmiertelnym niebezpieczeństwie lub potencjalnie groźnej sytuacji. W zależności od podgatunku fabuła thrillera opowiada zwykle o obronie dobra – życia ludzkiego, państwa, społeczności. Pod koniec utworu następuje zaskakujące rozwiązanie akcji. Zwykle wrogiem bohatera, często jego niedoszłym zabójcą okazuje się ten, kogo bohater o to nie podejrzewał.

Opracowała Anna Klimowicz



kim, warszawskipis.pl