Pierwszy w Rosji pomnik błogosławionego Jana Pawła II został w piątek odsłonięty w Moskwie. Wykonany z brązu monument przedstawiający polskiego papieża stanął w atrium Wszechrosyjskiej Państwowej Biblioteki Literatury Obcej, w centrum stolicy Rosji.

Jego autorami są: ukraiński rzeźbiarz Ołeksandr Wasiakin oraz rosyjscy rzeźbiarze - Ilja i Nikita Fioklinowie. Przedstawia naturalnych rozmiarów postać siedzącego Jana Pawła II z otwartą książką na kolanach.

Ustawiono go wśród pomników i popiersi najwybitniejszych umysłów świata, m.in. Leonarda da Vinci, Niccolo Machiavellego, Heinricha Heinego, Charlesa Dickensa, Abrahama Lincolna, Mahatmy Gandhiego i Jamesa Joyce'a. Panteon ten tworzony jest od 1994 roku.

Monument został odlany w moskiewskiej firmie związanej z Fundacją Artistika. Ma ponad 1,8 metra wysokości i waży dwie tony. Stanął na granitowym postumencie. Pomysłodawcami wzniesienia w stolicy Rosji pomnika Jana Pawła II są Jekatierina Gienijewa, dyrektor Wszechrosyjskiej Państwowej Biblioteki Literatury Obcej oraz Grigorij Amnuel, dyrektor Otwartego Klubu "Dialog Międzynarodowy", rosyjskiej organizacji pozarządowej.

"Zawsze pamiętamy o niespełnionym marzeniu Jana Pawła II, żeby przyjechać do Rosji" - mówi Amnuel.

"Środowiska związane z Dialogiem Międzynarodowym od kilku lat nosiły się z pomysłem uhonorowania polskiego papieża. Od kiedy do sprawy włączyła się Jekatierina Gienijewa, prace nabrały tempa" - dodaje.

W budowę pomnika zaangażowało się wiele postaci polskiej polityki i gospodarki, m.in. były minister spraw zagranicznych Adam D. Rotfeld i były ambasador RP w Federacji Rosyjskiej Jerzy Bahr.

Projekt udało się zrealizować dzięki zebranym przez Fundację Semper Polonia darowiznom Fundacji Polska Miedź, Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa, Przedsiębiorstwa Eksploatacji Rurociągów Naftowych "Przyjaźń", Systemu Gazociągów Tranzytowych EuRoPol Gaz, TAURON-u Polska, Energii SA i ZELINO Ltd. Część środków zebrano w Rosji.

Uroczystość odsłonięcia monumentu uświetniła prezentacja fragmentów utworów Jana Pawła II w wykonaniu Olgierda Łukaszewicza i artystów rosyjskich. Odtworzono też "Chaconne in memoria del Giovanni Paolo II" Krzysztofa Pendereckiego i "Te Deum" Łarisy Krytskiej. W ceremonii wzięli udział m.in. wicemarszałek Senatu Marek Ziółkowski oraz Krzysztof Penderecki z małżonką.

Według rzecznika Konferencji Episkopatu Polski ks. Józefa Klocha, odsłonięcie pierwszego pomnika bł. Jana Pawła II w Moskwie "to coś ważnego dla nas Polaków, dla chrześcijan".

"To było marzenie Jana Pawła II, żeby pojechać do Moskwy. Nie był tam osobiście, ale będzie w sposób wirtualny. To jest coś ważnego także dla nas Polaków, dla chrześcijan, dla ludzi dobrej woli. W Rosji był wielce cenioną postacią" - powiedział ks. Kloch podczas konferencji prasowej w Przemyślu.

W maju we Wszechrosyjskiej Państwowej Bibliotece Literatury Obcej odbył się już wieczór wspomnień poświęcony polskiemu papieżowi, zatytułowany:  "Błogosławiony Jan Paweł II - Myśliciel, Poeta i Nauczyciel".

Jan Paweł II bardzo kochał Rosję i z uwagą przyglądał się temu, co się w niej działo. Wielokrotnie mówił o niej ciepło w swoich homiliach. Z radością przyjmował rosyjskich polityków, dyplomatów, twórców kultury i przedstawicieli młodzieży.

"Jan Paweł II darzył Rosję wielką miłością. Żył jej problemami. Wierzył w jej odrodzenie duchowe. Bardzo przeżywał, że stosunki między Kościołem katolickim i rosyjską Cerkwią prawosławną nie są najlepsze. Pragnął bowiem, aby Europa oddychała dwoma płucami" - wspominał arcybiskup Tadeusz Kondrusiewicz, były metropolita Moskwy.

Polski papież marzył o podróży do Rosji. Chciał nawiązać bliższy kontakt z jej narodem, poobcować z duchową kulturą rosyjskiego prawosławia. Wszelako na przeszkodzie stanęło nieprzejednane stanowisko Patriarchatu Moskiewskiego.

Poprzedni patriarcha Moskwy i Wszechrusi, zmarły w grudniu 2008 roku Aleksy II podkreślał, że papieska wizyta w Rosji będzie możliwa dopiero po uregulowaniu sporów w relacjach między rosyjską Cerkwią prawosławną i Kościołem katolickim. "Nie może być wizyty dla wizyty. Nie może być spotkania dla spotkania" - powtarzał.

Wśród problemów, które niepokoiły rosyjską Cerkiew, Aleksy II wymieniał katolicki prozelityzm, czyli odbieranie prawosławiu wiernych w Rosji i innych krajach byłego ZSRR, prowadzenie przez katolików działalności misyjnej wśród ludności prawosławnej, ekspansję Kościoła greckokatolickiego na Wschód i sytuację prawosławnych na Zachodniej Ukrainie.

Gwałtowny protest ze strony Patriarchatu Moskiewskiego wywołała także pielgrzymka Jana Pawła II na Ukrainę w czerwcu 2001 roku. Papież pojechał tam bez porozumienia z rosyjską Cerkwią, która uważa Ukrainę za swoje terytorium kanoniczne. Aleksy II oświadczył wówczas publicznie, że "ta wizyta nie przyniesie niczego dobrego".

Jednak największą irytację w Patriarchacie Moskiewskim wywołało ustanowienie w lutym 2002 roku przez Jana Pawła II na terytorium Federacji Rosyjskiej czterech diecezji katolickich na miejsce wcześniejszych tymczasowych administratur apostolskich - w Moskwie, Saratowie, Nowosybirsku i Irkucku. Jednocześnie papież utworzył z tych czterech diecezji prowincję kościelną z siedzibą w stolicy Rosji, a na jej metropolitę wyznaczył arcybiskupa Kondrusiewicza, Białorusina polskiego pochodzenia.

Zwierzchnik rosyjskiej Cerkwi sprzeciwiał się nie tylko pielgrzymce Jana Pawła II do Rosji, ale nawet spotkaniu z papieżem na neutralnym gruncie. W 1997 roku planowane było spotkanie zwierzchników obu Kościołów w Grazu, w Austrii, jednak w ostatniej chwili zostało odwołane.

"Spotkanie zwierzchników dwóch największych Kościołów powinno być logicznym zwieńczeniem poprawy stosunków między nimi" - podkreślał patriarcha Moskwy i Wszechrusi.

W sierpniu 2004 roku w symbolicznym geście, wyrażającym wolę poprawy relacji między Stolicą Apostolską a Patriarchatem Moskiewskim, Jan Paweł II - za pośrednictwem swojego wysłannika, przewodniczącego Papieskiej Rady Krzewienia Jedności Chrześcijan kardynała Waltera Kaspera - przekazał Aleksemu II ikonę Matki Bożej Kazańskiej.

Papież otrzymał tę słynącą z wielu cudów i głęboko czczoną w Rosji ikonę w 1993 roku. Przez 10 lat znajdowała się ona w jego apartamencie. Jan Paweł II przez cały ten czas czynił starania o zwrócenie jej narodowi rosyjskiemu. Pragnął uczynić to osobiście. Jednak przyjechać do Rosji nie było mu dane.

Z Moskwy Jerzy Malczyk (PAP)