- Los sprawił, że ciekawie przeżyłem lata 1939-1945: Litwa, Francja, Anglia, skok spadochronowy do Polski, służba w AK, kierownictwo jednego z wydziałów Wywiadu KG AK, Powstanie Warszawskie - obóz i znowu Anglia – wspominał Stanisław Jankowski "Agaton" (S. Jankowski, „Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie. Wspomnienia z lat 1939-1946”, Warszawa 1980).

Stanisław Jankowski urodził się w Warszawie. Jego ojciec, Czesław, brał udział w kampanii 1939 r. W następnym roku został aresztowany, po czym zginął w Palmirach (w czerwcu 1940 r.). Matka Stanisława, Elżbieta w 1941 r. była więziona na Pawiaku.

 W 1929 r., w wieku 18 lat, Stanisław został absolwentem gimnazjum. Następnie rozpoczął studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Został wówczas członkiem Korporacji Akademickiej „Sarmatia”. Po ukończeniu studiów w 1938 r. rozpoczął pracę na stanowisku asystenta na macierzystej uczelni. Przerwał ją wybuch wojny.

- Gdy 1 września obudziły mnie syreny, ogłaszające alarm lotniczy dla Warszawy, byłem przekonany, że to znowu ćwiczenia OPL (obrony przeciwlotniczej – red.). Dopiero włączone radio rozwiało wątpliwości. To już. Zamiast porannego komunikatu o pogodzie - wiadomość o przekroczeniu granicy przez wojska niemieckie i komunikat specjalny. "A więc wojna. Z dniem dzisiejszym wszystkie sprawy i zagadnienia schodzą na plan dalszy..." – pisał Jankowski (S. Jankowski, „Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie. Wspomnienia z lat 1939-1946”, Warszawa 1980).

2 września 1939 r. Jankowski został zmobilizowany do wojska. Przydzielono go do 29. Pułku Artylerii Lekkiej, który stacjonował w Grodnie. Następnie zadecydowano o wysłaniu go do Ośrodka Zapasowego Artylerii nr 3 w Wilnie. Po wkroczeniu wojsk sowieckich do miasta Jankowski został internowany. Trafił do obozu w Połądze.

- Rozpiąłem pas, zdjąłem furażerkę. Nie mogłem jednak nie myśleć. Wrzesień był za mną. To wiedziałem na pewno. Ale niewiele więcej. Z dwóch jego prawd - tej o bohaterskiej walce i tej o niezawinionej nieprzydatności - poznałem tylko tę drugą. Nie umiałem cudzym prawem do dumy zagłuszyć własnej goryczy – wspominał "Agaton" (S. Jankowski, „Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie. Wspomnienia z lat 1939-1946”).

W październiku 1939 r. Jankowski przedostał się do Kowna, skąd udało mu się – przez Szwecję, Danię Holandię i Belgię – trafić do Francji. Przebywając w Paryżu zgłosił się do punktu zbornego dla żołnierzy Wojska Polskiego. Skierowano go do Ośrodka Szkolenia Artyleryjskiego w Bressuire.

Po upadku Francji w czerwcu 1940 r. Jankowski przedostał się do Wielkiej Brytanii. Był jednym z 316 „cichociemnych”, którzy przeszli przeszkolenie z „doskonalenia administracji wojskowej” na terenie Szkocji. Znalazł się w gronie 316 żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych zrzuconych na spadochronach do okupowanego kraju. Jego zrzut miał miejsce w nocy z 3 na 4 marca 1942 r. w ramach operacji lotniczej "Collar".

W okupowanym kraju objął kierownictwo Wydziału Legalizacji i Techniki w Oddziale II Komedy Głównej AK. „Wydział Legalizacji pod kryptonimem "Agaton" prowadzony przez Stanisława Jankowskiego "Agatona" przez dwa i pół roku, aż do Powstania, umożliwiał i ratował życie tysiącom żołnierzy i działaczy Polski Podziemnej. Używając paszportów i dokumentów podrobionych w Wydziale Legalizacji "Agaton+, nasi emisariusze, kurierzy i oficerowie wywiadu podróżowali po całej Europie. Codziennie do Wydziału dostarczano dziesiątki meldunków i zapotrzebowań na dokumenty i podobnie tyleż wychodziło. Można to porównać do pracy dużego Urzędu Pocztowego działającego pod nosem Niemców” (S. Bałuk, „Cichociemny”, „Kombatant”, 2002, nr 11).

Stanisław Jankowski brał udział w Powstaniu Warszawskim. Był dowódcą plutonu „Agaton” w batalionie „Pięść”, następnie walczył w składzie grupy "Północ" oraz w oddziale osłonowym Komendy Głównej AK.

jm/PAP