1 lipca to Canada Day, a w tym roku Kanada świętuje 150 lat swojej państwowości. W sobotę w Ottawie odbędą się oficjalne uroczystości, a wszędzie w Kanadzie przewidziano liczne koncerty i spotkania.

Kanada powstała na terytoriach indiańskich jako wynik francuskiej i brytyjskiej kolonizacji rozpoczętej na początku XVI wieku. Dziś Kanada jest wielokulturowym krajem, w którym jednak coraz skuteczniej przypominają o swoich tradycjach Indianie i Inuici. W ostatnich latach od tradycyjnych indiańskich ceremonii zaczyna się wiele uroczystości państwowych czy wydarzeń kulturalnych.

Od 1864 roku politycy różnych opcji pracowali nad stworzeniem konfederacji i po uchwaleniu w marcu 1867 roku przez brytyjski parlament ustawy o Brytyjskiej Ameryce Północnej, 1 lipca 1867 roku, czyli z wejściem w życie tej ustawy, brytyjskie kolonie: Kanada Wschodnia (dzisiejszy Quebec), Kanada Zachodnia (Ontario), Nowy Brunszwik i Nowa Szkocja stworzyły konfederację. Ostatnią z prowincji, która dołączyła do „Dominion of Canada” była Nowa Fundlandia i Labrador, w 1949 roku.

Historia Kanady, gdzie z wyjątkiem Indian i Inuitów wszyscy są imigrantami, ma swoje polskie akcenty. Pierwsze udokumentowane osiedlenie się polskiego imigranta dotyczy 1752 roku, kiedy handlarz skórami z Gdańska Dominik Barcz zamieszkał w Montrealu. Pierwsza firma założona przez imigranta polskiego pochodzenia to powstała w 1791 roku apteka polskiego lekarza Augusta Franza Globenskiego, który jako chirurg brał udział w amerykańskiej wojnie o niepodległość, a potem osiedlił się w Quebecu.

Kanada stała się także krajem emigracji dla wielu Polaków po powstaniu listopadowym. Jednym z nich był Aleksander Edward Kierzkowski, który wyemigrował do Francji, uzyskał dyplom inżyniera infrastruktury, a następnie popłynął do Kanady. W 1867 roku zdobył mandat deputowanego w Izbie Gmin, gdzie reprezentował Liberałów. Innym imigrantem inżynierem był sir Casimir Stanislaus Gzowski. Znany jest ze swojego udziału w budowaniu kolei w Kanadzie; był przyjacielem pierwszego premiera Kanady Johna Macdonalda, w latach 1896-1897 pełnił urząd przedstawiciela monarchii brytyjskiej w prowincji Ontario. W 1890 roku otrzymał tytuł szlachecki od królowej Wiktorii. Jego praprawnuk Peter Gzowski był słynnym dziennikarzem publicznego radia CBC, nazywano go Mr. Canada.

„The Canadian Encyclopedia” wyróżnia sześć dużych fal polskiej imigracji do Kanady: w latach 1854-1901, 1902-15, 1916-39, 1944-56, 1957-79 i 1980-93. Pierwsze dwie to głównie imigracja z małych miast i wsi. Wielu z tych imigrantów trafiło do Manitoby, Saskatchewan i Alberty, otrzymując ziemię od rządu, gdzie pracowali na swoich farmach. Po drugiej wojnie światowej imigranci z Polski zaczęli się osiedlać głównie w dużych miastach, przede wszystkim w prowincji Ontario. Obecnie ok. 3 proc. ludności Kanady ma polskie korzenie lub jest pierwszą generacją imigrantów.

Polskie pochodzenie ma Bonnie Crombie, burmistrz Mississauga, trzeciego po Toronto i Ottawie miasta Ontario. W Polsce urodził się Henry Morgentaler, powojenny emigrant do Kanady i lekarz walczący o prawa kobiet. Polskiego pochodzenia jest kanadyjska tenisistka Aleksandra Wozniak, piosenkarka Basia Bulat, pianista jazzowy Ron Davis (którego dziadkiem był „Gruby Josek” z piosenki „Bal na Gnojnej”), pianistka Janina Fialkowska (jak powiedziała PAP - niestety, nie mówi po polsku). W Polsce urodziła się pisząca po angielsku autorka bestsellerowej powieści o Katarzynie Wielkiej Eva Stachniak.

Polski rodowód mają kanadyjskie Kaszuby, obszar znajdujący się ok. 300 km na północny-wschód od Toronto, gdzie w drugiej połowie XIX wieku osiedliła się pierwsza zorganizowana grupa polskich osadników w Kanadzie.

Dobrą sławą w Kanadzie cieszą się polscy „kontraktorzy”, czyli budowlańcy. „Pierogis” i „kolbasa” są nie tylko w polskich restauracjach i sklepach. Znajomość języka polskiego dzięki wielokulturowości nie jest taka mała, korespondentka PAP słyszała nieźle wymawiane polskie słowa (od „cześć” do „oranżada”, przez barwne przekleństwa) od Kanadyjczyków z Jamajki, Iranu, Chin, Niemiec czy Portugalii.

„Kanada pachnąca żywicą”, jak zatytułował swoją książkę Arkady Fiedler, liczy 10 prowincji i 3 terytoria. Jest parlamentarną demokracją, monarchią konstytucyjną, w której nowi Kanadyjczycy składają przysięgę wierności królowej Elżbiecie II i jej następcom.

150 lat Kanady jest dobrą okazją do przypomnienia, co jest „Canadian”: hokej, klonowy liść, uprzejmość, poczucie humoru, słówko „eh” oraz „kompleks wyższości” wobec USA. W dniach na przełomie czerwca i lipca media zamieszczają długie listy kanadyjskich cech.

PAP/mall