W Warszawie podsumowano 10 lat kieleckiego programu szczepień ochronnych przeciwko pneumokokom, który powinien stać się modelowym przykładem profilaktyki zdrowotnej dla całej Polski. Organizatorem spotkania była Fundacja Rozwoju Pediatrii, a poprowadziła je prof. dr hab. n. med. Teresa Jackowska, Konsultant Krajowy w Dziedzinie Pediatrii.

W ciągu ostatnich 10 lat w Kielcach praktycznie wyeliminowano ciężkie choroby, wywoływane przez zakażenia pneumokokowe u dzieci i zredukowano znacznie ich liczbę w innych grupach wiekowych.

Nie ma takiego zjazdu na świecie na temat chorób zakaźnych i pneumokoków, na którym nie mówiono by o przykładzie Kielc. Wyniki tego programu są rewelacyjne

-– mówiła prof. Jackowska.

Ideałem byłoby wprowadzenie takiego programu w całym kraju. Pozwoliłoby to nam w ciągu kilku lat niemal całkowicie wyeliminować w Polsce zagrożenie chorobami wywoływanymi przez pneumokoki.

W Kielcach w 2006 roku rozpoczęto szczepienie dzieci w modelu 2+1 (pierwsza i druga dawka podawane w pierwszym półroczu życia i trzecia podawana w drugim roku życia) początkowo szczepionką typu PCV7, a od dwóch lat najlepszą obecnie dostępną PCV13, która ma najszerszy zakres działania w tej grupie wiekowej (zabezpiecza przeciwko 13 serotypom pneumokoka). Inicjatorem rozpoczęcia programu powszechnych szczepień w Kielcach jest dr n. med. Marian Patrzałek, któremu udało się 10 lat temu przekonać prezydenta Kielc Wojciecha Lubawskiego, jak ważne jest zapobieganie zakażeniom wywoływanym przez pneumokoki.

Przykład Kielc jest dla nas pediatrów bardzo cenny, bo dzięki niemu łatwiej nam przekonać rodziców co do zasadności szczepień

-– dodał Piotr Hartmann, prezes Fundacji Rozwoju Pediatrii. Najczęstszymi chorobami, które wywoływane są przez bakterie Streptococcus pneumoniae są choroby układu oddechowego, głównie ciężkie zapalenia płuc, ale także zapalenia zatok i opon mózgowo-rdzeniowych oraz skrajnie niebezpieczne zakażenia uogólnione (tzw. sepsa). Okazuje się również, że coraz trudniej leczyć te choroby przy użyciu standardowo stosowanych leków ze względu na narastającą oporność pneumokoków na antybiotyki.

Poza Kielcami obserwujemy coraz częściej pojawianie się pneumokoków o obniżonej wrażliwości na penicylinę i inne antybiotyki

-– mówiła Prof. Teresa Jackowska.

Według najnowszych rekomendacji amerykańskich instytutów badawczych uważa się za zasadne szczepienie osób w trzech grupach wiekowych: dzieci do szóstego roku życia, dzieci w wieku 6 – 18 lat oraz osoby powyżej 65 roku życia, które także są wyjątkowo narażone na zakażenia pneumokokowe.

Dr n. med. Iwona Paradowska – Stankiewicz z Zakładu Epidemiologii, Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego oraz Dr hab. n. med. Anna Skoczyńska, Kierownik Krajowego Ośrodka Referencyjnego ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego (KOROUN) podkreślały znaczący wzrost odnotowywanej w Polsce liczby zakażeń pneumokokowych, ale jednocześnie zwracały uwagę, że dane te są wciąż niedoszacowane i nie oddają w pełni skali problemu.

Największy wzrost zachorowań odnotowujemy w dwóch grupach wiekowych: u niemowląt oraz u osób powyżej 65 roku życia

-– mówiła Dr Paradowska – Stankiewicz.

Polskie dane epidemiologiczne, choć niedoszacowane, pokazują jak poważnym problem są pneumokoki

-– dodała  prof. Skoczyńska.

Dziś jest tak, że w grupie 65+ co drugie inwazyjne zakażenie pneumokokowe powoduje zgon. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), przedstawionych przez Prof. Ewę Bernatowską z Pediatrycznego Zespołu Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych co roku na świecie z powodu zakażeń pneumokokowych umiera pół miliona dzieci do 5 roku życia. WHO jako najskuteczniejszą metodę walki z pneumokokami rekomenduje szczepienia ochronne.

WHO zaleca, by do programu wybierać szczepionki o jak najszerszym działaniu, czyli aktualnie PCV13. W Polsce są rejony, w których szczepi się dzieci formułą PCV10, ale to nie przynosi takich efektów, jak PCV13. Na szczęście są lekarze, którzy potrafią się domagać lepszej szczepionki. Warto podkreślić, że PCV13 zwalcza między innymi serotyp bakterii oznaczony jako „19”, który jest bardzo antybiotykooporny

-– mówiła prof. Bernatowska. Jeśli chodzi o wzrost zachorowań na choroby wywoływane przez, to białą plamą na mapie Polski stały się obecnie Kielce. W latach 2004-2005 w Kielcach hospitalizowano z powodu ciężkiego zapalenia płuc 136 dzieci, dziś takich przypadków tam praktycznie nie ma, a zapadalność na ciężkie choroby wywoływane przez pneumokoki jest śladowa.

Po trzech latach szczepień dzieci odnotowaliśmy także wyraźny spadek zachorowań w grupie wiekowej 65 plus

-– mówi dr n. med. Marian Patrzałek.

To pokazuje jak ważną rolę odgrywają szczepienia dla wszystkich grup ludności, dla całego środowiska, dla całej populacji

-– podkreślił „ojciec” kieleckiego sukcesu. Od dwóch lat podobny program został wdrożony w Ostrowcu Świętokrzyskim. Prezydent tego miasta Jarosław Górczyński może się pochwalić, że program przynosi już pierwsze efekty, podobnie zadowalające jak te w Kielcach.

Zapewniam państwa, że każde miasto w Polsce stać na taki program profilaktyczny. Jeśli słyszycie państwo, że problemem są pieniądze, to jest to nieprawda. Zawsze można znaleźć pieniądze w budżecie, które warto przeznaczyć na tak podstawową i istotną kwestię jak ochrona zdrowia

-– podsumował Jarosław Górczyński. Uczestnicy konferencji wyrazili wspólnie nadzieję, że doświadczenia programu kieleckiego są na tyle wartościowe, że podobne rozwiązania warto zaimplementować w całej Polsce. Tylko w ten sposób będziemy w stanie skutecznie zwalczyć nie tylko zakażenia pneumokokowe, ale też zdecydowanie zmniejszyć zachorowalność na wiele innych powszechnych chorób.

Analizując dane statystyczne, musimy pamiętać, że za każdą przytoczoną liczbą, dotyczącą zachorowań, kryją się ciężko chore dzieci. Efektem programów profilaktycznych poza wyraźnym poprawieniem statystyki zdrowotnej jest więc ochrona polskich dzieci

-– powiedział na zakończenie konferencji Piotr Hartmann.