Publikujemy przemówienia prezydenta Andrzeja Dudy podczas uroczystości upamiętniających 73. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim:

WIĘCEJ: 73. rocznica wybuchu powstania w warszawskim getcie. Nierówna walka trwała blisko miesiąc

Fot. prezydent.pl/Andrzej Hrechorowicz.

To dzień pamięci, pamięć jest najważniejsza, pamieć musi trwać. To dzień hołdu bohaterom, którzy chcieli walczyć o wolność. I nawet jeżeli przewidywali, że będą umierać, to chcieli umierać w walce z podniesioną głową. To więc także dzień uczczenia godności - godnej postawy.

Chciałem przede wszystkim podziękować Jego Ekscelencji naczelnemu rabinowi, panu Schudrichowi, za to, że mogliśmy razem stanąć nad grobami bohaterów, ale także stanąć nad grobami tych, którzy zostali pomordowani, którzy umarli, często w dramatyczny sposób, często z głodu.

Dziękuję, że mogłem duchowo uczestniczyć w tej modlitwie, oddaniu hołdu i pamięci. Szanowni Państwo, tu gdzie teraz stoimy, było warszawskie getto. Getto, w którym zamknięto ludzi, zwykłych polskich obywateli, którzy żyli na tej ziemi, tu najczęściej się urodzili, mieszkali, byli zwykłą częścią wielkiej społeczności zamieszkującej II Rzeczpospolitą.

I nagle na świecie zrodziła się ideologia, która postanowiła najpierw zepchnąć ich na margines tylko dlatego, że byli Żydami, a potem odebrać im życie. Zniszczyć, zmiażdżyć ich jako naród, unicestwić. To były ustawy norymberskie w Niemczech, po dojściu Hitlera do władzy, to była noc kryształowa, akcja T4, coś, co działo się w Europie zanim wybuchła wojna. Już wtedy przystąpiono do tego procederu, który zwieńczony został wielkim, niewyobrażalnym ludobójstwem w okresie II wojny światowej, obozami zagłady, Holokaustem, planowym niszczeniem narodu. Czymś, co, myślę, dla nas współczesnych jest trudno wyobrażalne. I w tym wszystkim dział się również akt kolejnej podłości, a mianowicie to nie było tylko mordowanie. To nie było tylko ludobójstwo - to było odbieranie godności. To było upodlenie ludzi, zamknięcie ich za murami, głodzenie, oznakowanie. Wszystko to, co najgorsze człowiek może uczynić drugiemu człowiekowi.

Tu, w Warszawie, 19 kwietnia 1943 roku, kiedy przystąpiono do ostatecznej likwidacji warszawskiego getta, na rozkaz Himmlera, młodzi, żydowscy chłopcy i dziewczęta z Żydowskiej Organizacji Bojowej i Żydowskiego Związku Wojskowego powiedzieli: „Nie!, nie będziemy umierali na kolanach. Będziemy walczyli o życie, a jeśli się nie uda, to poniesiemy godną śmierć. Jeśli będzie trzeba umierać, będziemy umierali z podniesioną głową”. I zrobili to, stanęli do walki. Bohaterskiej, choć z góry było wiadomo, że beznadziejnej, bo przewaga Niemców była gigantyczna. Było wiadomo, że to nie będzie zwycięska walka. Że być może uda się przeżyć, ale na pewno nie wszystkim. A jednak stanęli do walki - do pierwszego miejskiego powstania zbrojnego w okupywanej Europie. Podkreślam - pierwszego, nie było wcześniej innego.

Marek Edelman, Mordehaj Anielewicz i wielu innych. Walczyli bohatersko. Dlaczego to zrobili? Dlaczego akurat powstanie? Dlaczego taki zryw? Dlaczego nie zwykła ucieczka? Może sprytniej było zorganizować ucieczkę, a nie stawać do walki. Myślę, że w dużym stopniu dlatego, że tu się wychowali - na tej ziemi, także w tej tradycji: tradycji insurekcji, powstań, kiedy walczono o odzyskanie polskości albo o jej utrzymanie. Powstania kościuszkowskiego, listopadowego, styczniowego, odzyskania niepodległości w 1918 roku, Legionów, obrony Polski w 1920 roku, obrony przed najazdem niemieckim w 1939 roku… Wszędzie tam ginęli polscy żołnierze, wśród nich wielu Żydów, którzy Polskę także uważali za swoją ojczyznę.

To tradycja Berka Joselewicza (…), to może ta tradycja, która tchnęła z poezji Mickiewicza, z powieści Sienkiewicza, z poezji Słowackiego, którą tak doskonale znali, która na pewno ich przenikała… To ona na pewno w jakiejś części kazała im to zrobić: chwycić za broń i stanąć do walki.

Chylimy czoła przed bohaterami, przed ich wielką pamięcią, przed tymi, którzy zostali pomordowani. Ale także jesteśmy tutaj, by powiedzieć: „nie” dla dzielenia wspólnoty. „Nie” dla dzielenia ludzi jakimkolwiek murem, zamykania ich, nie za to, co zrobili, tylko za to, skąd pochodzą i kim są, w co wierzą. „Nie” dla upodlenia, dla upokarzania człowieka, dla łamania podstawowych praw ludzkich jak prawo do godności, do życia. „Nie” dla wszelkiej niesprawiedliwości!

Jesteśmy tutaj także po to, by pokazać, że jesteśmy razem - że jesteśmy w geście solidarności, że stoimy przy tym pomniku, przy pomniku bohaterów warszawskiego getta, przed muzeum Polin - muzeum historii Żydów polskich. Historii wspólnej, wspólnego życia na tych ziemiach przez ponad 1000 lat. To jest i niech zawsze będzie historia przyjaciół - to jest i niech na zawsze będzie historia wzajemnego szacunku, życzliwości i żywej pamięci o tych, którzy walczyli za naszą wolność i nie bali się za nią ginąć. Cześć i chwała bohaterom powstania w getcie warszawskim! Dziękuję.

maf

---

Dla tych, którzy chcieliby się czegoś dowiedzieć o realiach czasów Zagłady polecamy wyjątkową książkę autorstwa Jacka Leociaka pt.„Spojrzenia na warszawskie getto”.

W książce wykorzystano blisko 150 zdjęć z archiwów fotograficznych z całego świata. Wiele z tych zdjęć jest unikatowych i publikowanych po raz pierwszy.