Rzadko zapowiadam własne teksty w tygodniu w „wSieci”, ale chodzi o sprawę, za którą będę lobbował, także i po ukazaniu się tego artykułu. Zatytułowany „Bunt naukowców” ukaże się jutro. Opowiada o szczególnej imprezie, na którą chciałbym zwrócić Państwa uwagę.

We wtorek 3 lutego o godzinie 11 zbierze się Kongres Komitetu Kryzysowego Humanistyki Polskiej. To ciekawa impreza – sali użyczyła bliska obecnej władzy Fundacja Batorego, ale wśród prelegentów Jadwiga Staniszkis i Ryszard Bugaj. Co jeszcze ważniejsze występować będą liderzy związków zawodowych działających na wyższych uczelniach i w naukowych instytutach, także „Solidarności”.

Jest to istotne, bo konkluzją kongresu nie będą tylko wystąpienia i papierowe rezolucje, ale ultimatum wobec rządu grożące protestami, być może strajkiem. Naukowcy żądają całkowitej zmiany systemu finansowania szkół wyższych o placówek badawczych. Odrzucają w ten sposób coś, co zostało od początku do końca wprowadzone przez rząd koalicji PO-PSL – w 2008 roku.

Ich zarzuty mają wiele wymiarów, ale najbardziej spektakularny dotyczy zagrożenia dla kierunków humanistycznych na uczelniach w mniejszych ośrodkach takich jak przykładowy Białystok czy Opole. Pieniądze na działalność dydaktyczną idą tam za studentem, a studentów jest coraz mniej – w związku z niżem demograficznym. To pokusa dla dostających małe pieniądze rektorów aby likwidować całe dyscypliny. To jednak przy okazji także likwidacja zespołów badawczych. Czyli uderzenie w lokalne elity.

Co wynika z tego, że Białystok czy Opole mają własnych humanistów? Mówiąc patetycznie, także to, że jest, a w każdym razie może tam być, więcej kultury i więcej Polski. Przykładowo badania nad historią czy literaturą może mieć i nieraz mają charakter regionalny. To jest dorobek już w tej chwili wątły. Ale on nie może być roztrwoniony do końca.

Inicjatorzy kongresu wykazują też, że nie sposób szukać ratunku w systemie grantów, który finansuje „czyste”, czyli nie związane z nauczaniem studentów badania. On jest tak skonstruowany, że po pierwsze faworyzuje nauki ścisłe czy techniczne. Jak? Przeczytajcie w moim tekście.

Po drugie, daje preferencje badaniom na „niepolskie tematy”. Naukowiec, który udzielił mi wywiadu, prof. Zbigniew Osiński, bibliotekoznawca z Lublina, mówi obrazowo: łatwiej dostać na badanie języków Papui Nowej Gwinei niż na badanie najnowszej historii Polski. Naprawdę nie widzimy tu zagrożenia?

Komitet Kryzysowy Humanistyki Polskiej powstał w roku 2013 po opublikowaniu listu otwartego bijącego na alarm. Bezpośrednim powodem był zamiar zamknięcia kierunku filozofii na uniwersytecie w Białymstoku. List podpisało szerokie spektrum od profesorów Staniszkis, Krasnodębskiego i Zybertowicza po Aleksandra Smolara i Kingę Dunin. Także w samym Komitecie są uczeni o różnych sympatiach.

Przez Polskę przechodzi dziś wielka fala roszczeń socjalnych. Patrzę na nie z mieszanymi uczuciami: mogę bronić górników, gdy chcą im (i nam) zamykać kopalnie, ale nie wiem, czy jest sens rozpalać kraj w obronie nienaruszalności ich czternastek. Za to bunt naukowców wspieram całym sercem, a są oni niewątpliwie grupą od górników słabszą.

Zachęcam też opozycję, na czele z prezydenckim kandydatem PiS Andrzejem Dudą, aby się tym protestem zainteresowała. Do tej pory fakt, że trzymaliście od sporu ręce z daleka (choć jako żywo łączy się on z PiS-owskimi postulatami obrony interesów słabszych regionów) mógł mieć nawet swoje dobre strony. Bo rodził nadzieję na ponadpolityczne załatwienie sprawy. Ale ta nadzieja znika. Minister Kolarska-Bobińska podobno nie odpowiedziała na zaproszenie i na kongres nie przyjdzie.

Obrona humanistyki na uczelniach w Białymstoku czy Opolu to ta sama sprawa co obrona lekcji historii przed redukcjami w liceach czy opór wobec zamykania szkół. One także są elementem wspólnej spuścizny, a niekiedy w mniejszych miejscowościach nośnikami kultury. Kultury, której powinniśmy bronić.