Laureatką literackiej Nagrody Nobla za rok 2020 została amerykańska poetka Louise Glück „za bezbłędny poetycki głos, który z surowym pięknem czyni indywidualną egzystencję uniwersalną” - ogłosiła Szwedzka Akademia w czwartek. Twórczość poetki, która w młodości cierpiała na anoreksję, uchodzi za mroczną i dotykającą dramatycznych aspektów egzystencji.

Louise Glück w swojej twórczości nawiązuje do mitologii greckiej i rzymskiej, jest znana z precyzji i pomijania przymiotników. Jak wyjaśniał w laudacji Anders Olsson ze Szwedzkiej Akademii, „głos Louise Glück jest bezkompromisowy, a w jej dziełach komizm łączy się z kąśliwym dowcipem. W jej wierszach jaźń nasłuchuje podszeptów snów i złudzeń i nikt nie może być dla niej surowszy niż ona sama”.

Kim jest Louise Glück?

Noblistka urodziła się 22 kwietnia 1943 roku w Nowym Jorku. Jest laureatką wielu amerykańskich nagród m.in. National Humanities Medal, Pulitzer Prize, National Book Award, National Book Critics Circle Award, Bollingen Prize. Twórczość Glück często określana jest jako autobiograficzna, intensywna emocjonalnie, zakorzeniona w mitologii, historii, opisująca doświadczenie życia we współczesnym świecie. W swojej twórczości Glück skupia się na różnych aspektach dramatu egzystencji i traumach, pożądaniu, smutku, poczuciu izolacji.

Poetka pochodzi z rodziny przedsiębiorców, jej dziadkowie - węgierscy Żydzi - przyjechali do USA na poczatku XX wieku. Już jej ojciec miał ambicje pisarskie i wychowywał swoje trzy córki (Louise jest najstarsza) w kulcie literatury. Jako nastolatka Glück zachorowała na anoreksję. Ona sama, po latach, w jednym z esejów opisała ją jako efekt prób uwolnienia się spod wpływu dominującej matki. Inny razem łączyła swoją chorobę ze śmiercią starszej siostry, która zmarła jeszcze przed jej narodzinami. Leczenie z anoreksji m.in. terapia psychoanalityczna trwała siedem lat i zakłóciła tok edukacji przyszłej pisarki, która studiowała w Sarah Lawrence College na Columbia University, ale nie uzyskała stopnia naukowego. Gdy zyskała sławę jako pisarka, pracowała jako wykładowca poezji na różnych uczelniach.

Po opuszczeniu uczelni Glück pracowała jako sekretarka. W 1967 roku wyszła za mąż za Charlesa Hertza, małżeństwo jednak szybko zakończyło się rozwodem. W 1968 roku Glück opublikowała pierwszy tomik wierszy „Firstborn”, który zebrał pochlebne recenzje. Po debiucie poetka cierpiała na blokadę twórczą, która ustąpiła dopiero w 1971 roku, gdy Glück rozpoczęła wykłady poezji na Goddard College w Vermont. Wiersze napisane w tym okresie złożyły się na tomik „The House on Marshland” (1975), uznawany przez krytyków za pierwszą książkę, w której poetka odnalazła swój własny głos, własną poetycką drogę. W 1973 Glück urodziła syna, Noaha, a w 1977 roku wyszła za mąż za pisarza Johna Dranowa.

W 1980 roku ukazał się trzeci tomik Glück - „Descending Figure”. W tym samym roku w pożarze spłonął dom poetki w Vermont razem z całym dobytkiem. Ten dramat pobudził Glück do stworzenia wierszy zebranych w tomie „The Triumph of Achilles” (1985). Z tego tomiku pochodzi wiersz „Mock Orange”, doceniony przez feministki, który trafił do kilku antologii poezji amerykańskiej. Po śmierci ojca w połowie lat 80. poetka napisała tomik „Ararat” (1990), który w „The New York Times” w 2012 roku krytyk Dwight Garner nazwał „najbardziej brutalnym i przepełnionym smutkiem tomikiem współczesnej amerykańskiej literatury”. W 1992 roku ukazał się jej najbardziej chwalony przez krytyków zbiór „The Wild Iris”.

Na początku lat 90. Glück cieszyła się literackim sukcesem, ale w życiu osobistym przechodziła ciążki okres - małżeństwo z Dranowem rozpadło się. W 1994 roku ukazał się jej tom esejów”Proofs & Theories: Essays on Poetry”, potem „Meadowlands” (1996), tomik wierszy o naturze miłości i małżeństwa. W kolejnych latach ukaząły się tomiki „Vita Nova” (1999) i „The Seven Ages” (2001). W 2004 roku, w reakcji na atak terrorystyczny z 11 września 2001 roku, Glück opublikowała sześcioczęściowy poemat „October”. W ostatnich latach poetka wydała m.in. „Averno” (2006), „A Village Life” (2009), a także „Faithful and Virtuous Night” (2014). W 2012 roku ukazały się jej poezje zebrane, a w 2017 roku - kolejny esej - „American Originality”.

77 -letnia Glück jest 16. kobietą nagrodzona literackim Noblem.

Ceremonia za rok

Louise Glück z radością przyjęła werdykt komitetu noblowskiego, mimo wczesnej pory w USA - przekazał po ogłoszeniu decyzji sekretarz Akademii Szwedzkiej Mats Malm.

Z powodu pandemii niestety Louise Glück nie przyjedzie do Sztokholmu odebrać literacką Nagrodę Nobla. Będziemy starać się zorganizować ceremonię przekazania nagrody przy współpracy partnerów w USA, a na uroczystość zaprosić laureatkę w przyszłym roku

—powiedział Mats Malm.

W tym roku z powodu obostrzeń epidemiologicznych Fundacja Noblowska zrezygnowała z tradycyjnej ceremonii odbywającej się 10 grudnia w rocznicę śmierci Alfreda Nobla. Rozpatrywana jest skromna uroczystość w Sztokholmie, z możliwością łączenia przez internet z laureatami. Nagroda ma zostać przekazana za pomocą szwedzkich placówek dyplomatycznych.

Szwedzcy literaturoznawcy oraz eksperci, komentujący werdykt komitetu noblowskiego Akademii Szwedzkiej, zgodnie podkreślają, że wybór Louise Glück jest słuszny, ale nie była ona faworytką.

To jest w pełni godny laureat, choć nie jest to prosta poezja, wymaga od czytelnika uwagi

—stwierdził szwedzki wydawca Hakan Bravinger.

W szwedzkich mediach wskazywano raczej, że literackiego Nobla otrzymać może kanadyjska poetka i pisarka Anne Carson. Liczono na wybór kobiety lub przedstawiciela kontynentu afrykańskiego.

Obecnie Glück wykłada na Rosenkranz Writer in Residence na Yale University. Mieszka w Cambridge, Massachusetts.

kk/PAP