„Folwark zwierzęcy – reaktywacja” (w wersji oryginalnej „Manor Farm”) zaczyna się tam, gdzie Orwell zakończył opowieść o zwierzętach, które wygnały z farmy ludzi i wprowadziły własne reguły gry wraz z ideologią animalizmu na czele. Pierwowzór był alegorią radzieckiego komunizmu, choć w swej wymowie ostrzegał po prostu przed wszelkimi formami totalitaryzmu. Orwell napisał „Folwark” w 1943 roku, w trakcie II wojny światowej. Dopiero jednak 1945 rok przyniósł pojawienie się „żelaznej kurtyny”, podział świata na kapitalistyczny Zachód i komunistyczny Wschód, oraz różne formy komunizmu – od stalinizmu, po narodowy komunizm w wersji bałkańskiej, czy komunizmy w wydaniu kubańskim, chińskim oraz tym najbardziej morderczym także dziś – północnokoreańskim.
Dlatego też rodak Orwella – pisarz Nigel Bryant postanowił kontynuować opowieść, dając całej historii perspektywę czasową, jaką ma współczesny czytelnik. Jego „Folwark – reaktywacja” zaczyna się, jak na sequel przystało, krótkim streszczeniem wydarzeń z pierwowzoru. Bryant przypomina, jak źle traktowane na farmie zwierzęta wypędziły z Folwarku Dworskiego pana Jonesa i jego małżonkę, zmieniły nazwę na Folwark Zwierzęcy, a na drzwiach stodoły wypisały swoisty dekalog, listę przykazań, według których zamierzały żyć, z najważniejszym - „wszystkie zwierzęta są równe” - na czele. Wkrótce jednak doszło do przewrotu, a zwierzęta szybko nauczyły się, że choć wszyscy są równi, to niektórzy bywają równiejsi.
W „Reaktywacji” historia rozpoczyna się od Wielkiej Nawałnicy, podczas której zwierzęta na farmie, pozostawione same sobie (świnie schowały się w domu pana Jonesa), walczą o przetrwanie. Żywioł niszczy zabudowania, plony, zabierając też z ziemskiego padołu kilka owiec i koni. Nastają jeszcze cięższe czasy, tym bardziej, że żądny władzy wieprz Napoleon postanawia podbić sąsiedni folwark. Kolejne wydarzenia na farmie wyraźnie nawiązują do historii współczesnej: zawłaszczanie kolejnych skrawków ziemi, zastraszanie sąsiednich folwarków, czy budowa wielkiego muru, który odgradza jedną część farmy od drugiej. Mamy też wyścig zbrojeń, wojnę nerwów, a także tworzenie agentury i siatki szpiegów, w celu poznania zamiarów przeciwnika. Życie zwierząt i ludzi w Folwarku jest coraz trudniejsze – pracy jest coraz więcej, paszy mniej, owce stają się głównymi donosicielkami. Przy każdym przejęciu władzy kolejny lider krytykuje poprzedniego. Dopiero pod wpływem sankcji gospodarczych nałożonych na Folwark przez sąsiednie gospodarstwa, oraz wraz z pojawieniem się rynku we wsi, czyli możliwości zarobku, coraz bardziej światli władcy pozwalają na polepszenie się losu zwierząt i złagodzenie terroru. Po wielu latach rządów zwierzęta już wiedzą, że choć wszyscy są równi, a niektórzy równiejsi, to najrówniejsze są świnie. I mimo poprawy sytuacji materialnej nie mogą zaznać spokoju, wiedząc, że w każdej chwili wszystko może im zostać odebrane.
Bryant w tej krótkiej alegorii przypomina losy państw komunistycznych, wskazując na pewien schemat funkcjonowania totalitaryzmu, punkty zwrotne, podobne problemy i kierunki zmian. Podobnie jak Orwell udowadnia, że za otoczką ideologii kryje się zawsze żądza bezwzględnej i bezwarunkowej władzy, a także chciwość i chęć zysku nieważne czyim kosztem. Terror, wyzysk, stwarzanie pozorów, wymuszanie posłuszeństwa, budowanie wizerunku wewnątrz i na zewnątrz, a to wszystko obudowane ideologią i jedyną obowiązującą wykładnią prawy – znamy to z własnego i sąsiednich podwórek. Tym samym książka Nigela Bryanta jest cennym uzupełnieniem orwellowskiej antyutopii. Literacko rzecz utrzymana jest w tym samym tonie i stylu opowieści, co jest ogromną zasługą Bartłomieja Zborskiego, notabene, tłumacza pierwowzoru. Czy za kilkadziesiąt lat ktoś pokusi się o kontynuowanie opowieści? Oby nie było takiej potrzeby.
Katarzyna Kazimierowska
Nigel Bryant „Folwark zwierzęcy – reaktywacja” Wyd. Fronda
Recenzja ukaże się 29 grudnia w tygodniku „wSieci”
Publikacja dostępna na stronie: https://wpolityce.pl/kultura/226002-najrowniejsze-sa-swinie-folwark-zwierzecy-reaktywacja
