Co roku z Niemczech dochodzą do nas informacje, ile osób wystąpiło oficjalnie z Kościołów katolickiego i ewangelickiego. Podawane dane są niezwykle precyzyjne, ponieważ niemiecki system wymaga potwierdzonej urzędowo odmowy płacenia podatku kościelnego. Na tym tle umyka nam przyspieszony proces odchodzenia ludzi z Kościołów w innych krajach, w których nie prowadzi się tak szczegółowych statystyk. Tymczasem w ciągu ostatnich 30 lat Stany Zjednoczone doświadczyły gwałtownej sekularyzacji, na skutek której około 40 milionów Amerykanów, którzy uczęszczali do kościoła przynajmniej raz w miesiącu, dziś chodzi do nich rzadziej niż raz w roku.

Temu właśnie zjawisku poświęcona jest książka pt. „The Great Dechurching”, która wyszła niedawno w USA. Jej autorzy – protestancki pastor Jim Davis oraz publicysta Michael Graham – przeanalizowali ankiety socjologiczne dotyczące ponad 7 tysięcy osób, by odpowiedzieć na pytanie, dlaczego Amerykanie przestali chodzić do kościołów. Przy okazji obaj doszli do wniosku, że najczęściej podawane przyczyny takiego stanu rzeczy są nieprawdziwe. Postanowili więc rozprawić się z tymi błędnymi przekonaniami.

Cztery fałszywe stereotypy

Okazało się, że jest nieprawdą, iż najczęściej ludzie odchodzą z Kościołów, ponieważ mają negatywne doświadczenia z księżmi lub pastorami. Znacznie częściej czynią to z innych względów, które nazwać można pragmatycznymi. Trzy czwarte ankietowanych uczyniło to z powodu zmiany miejsca zamieszkania, niedogodności związanych z dojazdem, pozaszkolnych zajęć dzieci w tym samym czasie oraz innych tego rodzaju przyczyn.

Drugim rozpowszechnionym stereotypem, który nie znalazł potwierdzenia w badaniach, jest ten, który mówi, że Kościół opuszczają częściej ludzie bardziej zamożni i lepiej wykształceni niż biedniejsi i gorzej wyedukowani. Okazuje się jednak, że w Stanach Zjednoczonych osoby z wyższym wykształceniem o wiele rzadziej odchodzą z Kościoła (uczyniło to zaledwie 3 proc. z nich), natomiast jest to prawdziwa plaga wśród reprezentantów klas niższych. Davis i Graham dochodzą do wniosku, że ci ostatni muszą więcej pracować, by utrzymać swoje rodziny, w związku z czym nie mają czasu na chodzenie do kościoła. W tej optyce udział w niedzielnym nabożeństwie jawi się jako luksus, na który mogą sobie pozwolić tylko ci, którzy mają dużo czasu.

Trzecie błędne przekonanie mówi, że ludzie, którzy przestali uczęszczać do kościołów, stracili wiarę i nie wierzą już w Boga. Ku swemu zdziwieniu autorzy książki odkryli, że około 97 proc. tych, którzy opuścili Kościół, zgadza się z centralnym artykułem chrześcijańskiej wiary, czyli twierdzeniem, że Jezus Chrystus jest Synem Bożym. Zdziwienie Davisa i Grahama było jeszcze większe, gdy okazało się, że jest to odsetek wyższy niż wśród tych, którzy regularnie chodzą do kościoła. Przyczyną porzucenia praktyk religijnych nie jest więc utrata wiary, lecz brak pogodzenia jej z obecnością w obrębie określonej kultury kościelnej.

Czwarty stereotyp głosi, że z Kościołów odchodzą głównie sympatycy lewicy, a więc zwolennicy Partii Demokratycznej. To twierdzenie było prawdziwe 40, 50 lat temu, natomiast dziś wspomniane zjawisko dotyka dwa razy częściej przedstawicieli prawicy głosujących na Partię Republikańską. Większość lewicowców odeszła już bowiem dawno z Kościoła, teraz zaś przyszedł czas na prawicowców. Ci ostatni coraz rzadziej identyfikują się religijnie, a coraz częściej politycznie, odnajdując wspólnotę nie w kościele, lecz w polityce.

Nadzieja mimo wszystko

Autorzy książki „The Great Dechurching” uważają, że dopiero kiedy odrzucimy fałszywe stereotypy i poznamy rzeczywiste przyczyny opuszczania przez ludzi Kościołów, chrześcijańscy liderzy będą mogli opracować skuteczne programy mające na celu powrót owych osób do swoich wspólnot. Tym bardziej, że z analizy Davisa i Grahama wynika, iż ponad połowa tych, którzy porzucili praktyki religijne, skłonna jest wrócić do Kościoła, jeżeli odnajdzie tam autentyczną wspólnotę oraz obecność prawdy, dobra i piękna. I to chyba najbardziej krzepiąca wiadomość powyższej analizy.