Prasa „drugiego obiegu”, plakaty, ulotki, fotografie i korespondencja wchodzące w skład archiwum wydawnictwa Editions-Spotkania trafiły do Archiwum Akt Nowych. To jedno z najważniejszych emigracyjnych archiwów, jakie znalazły się w naszym zasobie – mówi dyrektor AAN Mariusz Olczak.

Przekazane dzisiaj uroczyście na Zamku Królewskim w Warszawie archiwum wydawnictwa Editions-Spotkania to jedno z najważniejszych emigracyjnych archiwów, jakie znajdują się w zasobie AAN. Dzisiaj obchodziliśmy święto, bo na pewno świętem dla Archiwum Akt Nowych jest włączenie do zbiorów państwowych tak cennego i ważnego archiwum

— powiedział PAP Olczak w środę.

Geneza archiwum

Jak zaznaczył, było to de facto archiwum emigracyjne, archiwum, które „powstawało w dalekiej Francji w latach 70. i 80. przy okazji działalności Editions-Spotkania i kierującego nim Piotra Jeglińskiego, co ważne, wywodzącego się z rodziny o tradycjach legionowych i akowskich”.

W skład archiwum wchodzi: prasa „drugiego obiegu”, memoriały i listy otwarte do władz PRL, listy internowanych, listy więźniów politycznych PRL oraz miniaturowe publikacje „Editions” przemycane do Polski. To również fałszywe dowody osobiste przygotowywane we Francji, plakaty, ulotki, naklejki, korespondencja i całe spektrum innych dokumentów związanych z działalnością konspiracyjną.

Są także materiały przesyłane do wydawnictwa w latach 80., w tym szereg - jak zaakcentował Olczak - niezwykle interesujących tekstów, szkiców. Uzupełnieniem całości są fotografie oraz ciekawa ikonografia.

Jak ważne były sprawy wydawnicze w konspiracji niech świadczy chociażby los oficyny RYTM przejętej przez funkcjonariusza MSW Mariana Pękalskiego de facto Mariana Kotarskiego, o czym wszyscy się dowiedzieliśmy nie tak dawno po odkryciu tego faktu w dokumentach IPN przez Włodzimierza Domagalskiego

— wskazał dyrektor Archiwum Akt Nowych.

Jak dodał, świadkami środowej uroczystości przekazania archiwum Editions-Spotkania byli działacze, którzy z Francji, Belgii i Niemiec przewozili wydawnictwa i materiały przygotowywane przez wydawnictwo.

Byli to byli członkowie Solidarności, Solidarności Walczącej, Konfederacji Polski Niepodległej, Polskiej Partii Niepodległościowej, Bazy i innych. Wielu działaczy kolportowało te materiały, byli też tacy, którzy ryzykowali, aby je przewieźć przez granicę PRL. Dla wszystkich pamiętających lata 80. małe ulotki, książeczki i naklejki stanowiły stały element podziemnego rynku wydawniczego. Do uczestników środowych uroczystości list skierował premier Mateusz Morawiecki

— dodał Olczak.

Historia wydawnictwa

Editions–Spotkania to polskie wydawnictwo emigracyjne założone w 1978 roku w Paryżu, od roku 1990 działające również w Polsce i mające w dorobku ponad 100 tytułów wydanych książek. Założone i prowadzone przez Piotra Jeglińskiego zajmowało się w latach 80. drukiem oraz przerzucaniem do Polski wydań książek objętych przez PRL cenzurą m.in. opracowań historycznych i wspomnień opisujących prawdziwą historię Polski w okresie II wojny światowej i dotyczących losów Polaków na Wschodzie.

Jak podkreślają przedstawiciele AAN, nakłady sięgające średnio 10 tys. „poważnie wpływały na podniesienie świadomości historycznej i tożsamościowej młodego pokolenia ówczesnych Polaków, będąc wykorzystywane przez uczniów, studentów i niezależnych badaczy. Większość wydań była wykonywana w formatach konspiracyjnych umożliwiających skryte przerzucanie do rządzonego przez komunistów kraju”.

W okresie stanu wojennego i lat 80. wydawnictwo organizowało również liczne akcje mające przypominać o sytuacji w Polsce oraz wsparcie dla działaczy Solidarności m.in. akcję przykucia się polskich działaczy do pociągu relacji Paryż-Moskwa, zawieszenie flagi Polski na Wieży Eiffla czy przerzucenie do kraju przy użyciu balonów ulotek zawierających instrukcje drukarskie dla polskiego podziemia.

Od 1990 roku wydawnictwo działa w Polsce, pozostając wierne tematyce historycznej, ze szczególnym uwzględnieniem najnowszych dziejów Polski oraz losów Polaków na Wschodzie.

gah/PAP