Harcerka Szarych Szeregów, twórczyni „Kotwicy”, symbolu Polski Walczącej - Anna Smoleńska zginęła w marcu 1943 r. w niemieckim obozie Auschwitz. Miała 23 lata. We wtorek przypada 97. rocznica jej urodzin.

Smoleńska urodziła się w 1920 r. Studiowała historię sztuki na tajnym Uniwersytecie Warszawskim, była harcerką. W Szarych Szeregach działała w konspiracyjnej organizacji małego sabotażu „Wawer”. Była też łączniczką sekretarz redakcji „Biuletynu Informacyjnego” AK Marii Straszewskiej.

W pierwszych miesiącach 1942 r. Biuro Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK ogłosiło konkurs na znak dla organizacji. Spośród 27 projektów wybrano „Kotwicę” zaprojektowaną przez Annę Smoleńską. Historyk z Muzeum Auschwitz Adam Cyra wyjaśnił, że czynnikiem decydującym była jej czytelność.

Symbol Polski Walczącej łączył w sobie literę ‘P’ jak Polska i ‘W’ jak walka. Był stosunkowo łatwy do wykonania

—powiedział.

Jako pierwsi „Kotwicę” wykorzystali członkowie organizacji „Wawer”. 20 marca 1942 r. umieścili ją na murach budynków okupowanej Warszawy.

Biuletyn Informacyjny” AK z 16 kwietnia 1942 r. pisał o symbolu:

Już od miesiąca na murach Warszawy rysowany jest znak kotwicy. Rysunek kotwicy jest robiony tak, że jego górna część tworzy literę ‘P’, zaś część dolna - literę ‘W’. Pewna ilość napisów objaśnia, że znak kotwicy jest znakiem Polski Walczącej. Zapoczątkowany być może przez jakiś zespół - znak ten stał się już własnością powszechną () Nie umiemy wytłumaczyć popularności tego znaku () Być może działa tu chęć pokazania wrogowi, że mimo wszystko - nie złamał naszego ducha () Może na wyobraźnię ‘rysowników’ działa symbolika kotwicy

—znaku nadziei.

3 listopada 1942 r., po nieudanej próbie aresztowania redaktora naczelnego „Biuletynu Informacyjnego” Aleksandra Kamińskiego, a także Marii Straszewskiej, Niemcy aresztowali Annę Smoleńską wraz z rodzicami, siostrą oraz bratem i jego żoną. Umieścili ich w więzieniu na Pawiaku.

27 listopada 1942 r. z Pawiaka do Auschwitz zostały deportowane 53 kobiety, w tym Anna, jej matka Eugenia i siostra Janina, a także żona brata Danuta.

Większość przywiezionych wówczas warszawianek należała do organizacji ‘Wawer’. Zatrzymano je podczas aresztowań, 3 listopada, w różnych lokalach kontaktowych na terenie Warszawy

—powiedział Cyra. Do obozu trafił tego dnia też brat Stanisław.

Żadna z kobiet z rodziny Smoleńskich nie przeżyła Auschwitz. Żona brata Anny - Danuta, prawnik, straciła życie 13 stycznia 1943 r. Matka Eugenia, inżynier chemik, zginęła 8 marca 1943 r., a siostra Janina, doktor chemii i biologii, cztery dni później. Akt zgonu Anny Smoleńskiej Niemcy wystawili 30 marca 1943 r. Jako datę śmierci podali w nim dzień 19 marca. Przyczyną miało być „zapalenie opłucnej”.

Ojciec Anny - profesor chemii na Politechnice Warszawskiej Kazimierz Smoleński, był przez kilka miesięcy więziony na Pawiaku. 13 maja 1943 r. został rozstrzelany przez Niemców w Lesie Kabackim. Miał 57 lat.

Wojnę przeżył jedynie brat - Stanisław. W marcu 1943 r. Niemcy przenieśli go do obozu Gross-Rosen, a miesiąc później do Sachsenhausen. Po wojnie powrócił do stolicy, gdzie rozpoczął pracę w Polskim Radiu. Zmarł w Warszawie 24 stycznia 1986 r.

Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 r., aby więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała także sieć podobozów. W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln osób, głównie Żydów, a także Polaków, Romów, jeńców sowieckich i osób innej narodowości. W Auschwitz Niemcy uwięzili 140-150 tys. Polaków, z tego ok. 70 tys. zginęło.

kk/PAP

-

Zbiór opowiadań o bohaterskich Polkach: „Kobiety” - Stanisława Kuszelewska-Rayska.

Poruszająca i porywająca za serce książka, pozwalająca chociaż przez moment przyjrzeć się cichej odwadze dziesiątek warszawskich kobiet, które codziennie w różny sposób narażały swe życie w walce z niemieckim okupantem.