Wieloletni Program Inwestycji Kolejowych nie był dostosowany do możliwości PKP PLK - podała w środę NIK w raporcie z lat 2011-2015. Resort infrastruktury odpowiada, że obecny program inwestycji na kolei w pełni wykonano.

Kontrola obejmująca okres od 2011 roku do pierwszego półrocza 2015 r. prowadzona była od maja do połowy grudnia 2015 r. NIK badała, czy Wieloletni Program Inwestycji Kolejowych, uchwalony przez Radę Ministrów w 2011 roku, a także jego kolejne zmiany, były prawidłowo przygotowane i realizowane. Oceniono m.in. ministra właściwego ds. transportu w zakresie przygotowania Programu, PKP PLK oraz działające w ramach tej spółki Centrum Realizacji Inwestycji (CRI).

Jak napisano w opublikowanym w środę raporcie Najwyższej Izby Kontroli (NIK), „do końca 2015 r. nie zakończono niemal połowy ze 153 projektów ujętych w programie i nie wykorzystano ponad 11,3 mld zł zaplanowanych w 2011 r. ze środków unijnych na infrastrukturę kolejową”. Według kontrolerów NIK pieniądze te „pozwoliłyby na zmodernizowanie ok. 1650 km linii kolejowych wraz z infrastrukturą towarzyszącą”.

Miliardy złotych wydane w tym czasie na modernizację oraz budowę linii i stacji kolejowych poprawiły ich stan techniczny, jednak dla pasażerów niewiele się zmieniło - pociągi nadal nie rozwijają dużych prędkości na trasach

— napisała NIK.

Celem programu była modernizacja oraz budowa linii i stacji kolejowych wraz z budowlami inżynierskimi, urządzeniami zasilania, zabezpieczenia ruchu, łączności i sygnalizacji. Miał on m.in. zwiększyć przepustowość linii kolejowych poprzez zwiększenie dopuszczalnej prędkości jazdy pociągów oraz poprawić bezpieczeństwo ruchu kolejowego.

Najwyższa Izba Kontroli zwróciła uwagę, że w ramach Wieloletniego Programu Inwestycji Kolejowych do 2015 r. nie zrealizowano m.in. zaplanowanych: 490 km linii kolejowych, „625 km torów szlakowych i głównych zasadniczych”, 635 obiektów inżynieryjnych, 74 skrzyżowań.

Ponadto na długości 649 km nie uzyskano możliwości osiągania maksymalnej prędkości 160 km/h, na długości 330 km nie uzyskano możliwości osiągania maksymalnej prędkości 200 km/h

— czytamy w raporcie.

Największe trudności PKP PLK miały, jak wskazała NIK, z realizacją projektów o wartości powyżej 1 mld zł.

Z 12 takich projektów zawartych w Programie Spółka zdołała zrealizować do końca 2015 r. jedynie połowę

— podkreślono.

Do końca 2015 r. nie wykorzystano ponadto - jak tłumaczyli przedstawiciele Izby – części zaplanowanych środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (blisko 6 mld zł), z czego ok. 2,4 mld zł zostało wykorzystane na zwiększenie unijnego dofinansowania inwestycji miejskich, a 3,5 mld zł możliwego do uzyskania dofinansowania utracono.

Według kontrolerów NIK, program oparto na niezweryfikowanym przez ministra właściwego ds. transportu i niezgodnym ze stanem faktycznym oświadczeniu spółki PKP Polskie Linie Kolejowe, że „począwszy od 2011 r. była ona organizacyjnie i technicznie w pełni przygotowana do rozpoczęcia i zrealizowania Programu”. Izba wskazała, że konieczność dostosowania założeń do możliwości realizacyjnych PKP doprowadziła do pięciokrotnej zmiany programu w ciągu czterech kolejnych lat (2012-2015).

NIK podkreśliła, że istotnym składnikiem kosztów zwiększających wydatki na realizację WPIK były odsetki od nieterminowych płatności za wykonane roboty i usługi. W latach 2011-2015 wypłacone przez PKP odsetki od nieterminowych płatności faktur przekroczyły 17 mln zł, a koszty związane z pozyskaniem kapitału dłużnego - 160 mln zł. W sumie łączna kwota dodatkowych kosztów, poniesionych na skutek „błędów w dokumentacji, opóźnień w przekazaniu placu budowy, wydłużenia czasu realizacji inwestycji, zapłaty roszczeń podwykonawców oraz odsetek od nieterminowo dokonywanych płatności” wyniosła prawie 80 mln zł. Na dzień zakończenia kontroli PKP PLK szacowały możliwy dalszy wzrost kosztów tych inwestycji o prawie 368 mln zł.

Jak ocenili kontrolerzy NIK, system finansowania inwestycji kolejowych w ramach programu wywarł istotny wpływ na sytuację finansową i majątkową PKP. Wartość majątku PKP PLK rośnie, przy zwiększającym się poziomie zadłużenia. Łączna skumulowana strata na koniec 2015 r. wyniosła ponad 6,1 mld zł.

W celu zmniejszenia kosztów finansowych związanych z realizacją infrastruktury kolejowej minister właściwy ds. transportu powinien rozważyć wprowadzenie systemu zaliczkowego z udziałem środków budżetu państwa, który zapewni płynność finansową Zarządcy Infrastruktury kolejowej, w tym poprawi terminowość regulowania przez niego zobowiązań wobec kontrahentów

— podsumowano.

Rzecznik Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa Szymon Huptyś w komentarzu przesłanym w środę PAP wskazał, że raport NIK dotyczący realizacji Wieloletniego Programu Inwestycji Kolejowych odnosi się do lat 2011-2015.

Ministerstwo infrastruktury i budownictwa oraz zarządca linii kolejowych - PKP PLK SA, wyciągnęły wnioski z realizacji WPIK, tak aby obecnie obowiązujący program realizacji inwestycji na kolei - Krajowy Program Kolejowy - został w pełni wykonany

— podkreślił Szymon Huptyś.

Obecnie inwestycje realizowane są w ramach Krajowego Programu Kolejowego, który obejmuje zadania na lata 2014 - 2020. Zaktualizowany KPK, przyjęty przez Radę Ministrów 23 listopada 2016 r., został szczegółowo przeanalizowany i dostosowany do możliwości realizacji przez PKP PLK

— podkreślił Huptyś. Dodał, że dla sprawniejszej realizacji inwestycji na kolei PKP PLK dokonały zmian organizacyjnych, m.in. „wzmocnione zostały zespoły odpowiedzialne za inwestycje i skrócony został proces rozstrzygania ogłaszanych postępowań”.

Spółka przygotowuje również studia wykonalności dla projektów rezerwowych KPK, tak aby były one gotowe na wykorzystanie ewentualnych oszczędności z przetargów lub do realizacji w nowej perspektywie. Do tej pory PKP PLK ogłosiło już przetargi o wartości 27 mld zł - o 2 mld zł więcej niż wcześniej deklarowano

— poinformował resort.

Rzecznik wyjaśnił, że ustalono nowe zasady przetargów i umów, czego efektem będą bardziej równomierne nakłady inwestycyjne w poszczególnych latach.

Mly/PAP