Komisja Nadzoru Finansowego sprawuje nadzór nad instytucjami finansowymi, tj. bankami, firmami ubezpieczeniowymi, funduszami emerytalnymi, spółkami giełdowymi, a ostatnio także spółdzielczymi kasami oszczędnościowo-kredytowymi. Dysponuje ona olbrzymią władzą. Kolegialnie podejmuje decyzje o charakterze majątkowym bądź personalnym w odniesieniu do kontrolowanych i nadzorowanych instytucji rynku finansowego w Polsce.

Mając na uwadze bezpieczeństwo i stabilność rynku finansowego Komisja Nadzoru Finansowego podejmuje kolegialnie decyzje administracyjne, adresatem, których są nadzorowane instytucje finansowe bądź osoby pełniące w nich różnego rodzaju funkcje. W żadnym jednak wypadku Komisja Nadzoru Finansowego nie może stanowić obowiązującego prawa. Czy wydając tzw. „rekomendacje” bądź „wytyczne” KNF działa legalnie?

Zdaniem Ministra Finansów jest to niedopuszczalne, ponieważ wydawane rekomendacje muszą mieć umocowanie prawne. Innego zdania jest Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego, który twierdzi, że wytyczne bądź rekomendacje wydawane przez ten organ nie są przepisami prawa, lecz stanowią jedynie tzw. dobre praktyki oraz oczekiwania nadzorcze. A zatem, kto ma rację? Czy Przewodniczący KNF, czy też Minister Finansów? Sprawa jest o tyle istotna, ponieważ KNF nie może stanowić prawa a taki charakter mają – moim zdaniem – stosowane w praktyce rekomendacje bądź wytyczne. Spór pomiędzy Ministrem Finansów a Przewodniczącym KNF powinien zostać rozstrzygnięty w drodze ustawowej. Przez podmioty nadzorowane wytyczne i rekomendacje KNF traktowane są zawsze jako tzw. „twarde prawo”, co nie powinno mieć jednak miejsca.

Istniejąca praktyka budzi wątpliwości konstytucyjne, gdyż KNF nie jest upoważniona do wydawania aktów prawa powszechnie obowiązującego. Przykładowo, art. 62 ust. 2 ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych stanowi wprost, że Komisja Nadzoru Finansowego może wydawać, po zasięgnięciu opinii Kasy Krajowej, rekomendacje dotyczące dobrych praktyk ostrożnego i stabilnego zarządzania kasami. Pan. Sz. Pawłowski, będący współautorem komentarza do nowej ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych, wyraźnie zwraca uwagę na wątpliwości konstytucyjne jakie budzi przepis art. 62 tej ustawy. W najbliższym czasie wątpliwości te rozstrzygnie Trybunał Konstytucyjny.

Reprezentuję pogląd, iż w demokratycznym państwie prawnym tzw. prawo powielaczowe, bez względu na to, kto je wydaje, musi budzić wątpliwości nie tylko natury konstytucyjnej. Żadne wytyczne, żadne rekomendacje nie są bowiem przepisami prawa i nie mają mocy prawnej. W praktyce jednak sytuacja wygląda zupełnie inaczej należałoby więc ją niezwłocznie zmienić.

Henryk Cioch