Rok temu pośpiesznie, przy nagminnym naruszaniu procedur legislacyjnych, ze skandalizującym kontekstem personalnym Platforma Obywatelska przeforsowała wykreślenie z Kodeksu spółek handlowych art. 585, mówiącego o odpowiedzialności karnej członków władz za działalność na szkodę zarządzanych przez siebie spółek. Nowelizację przyjęto 9 czerwca 2011 roku głosami rządzącej koalicji. Potem błyskawicznie Senat i Prezydent, w życie weszła 1 lipca.

Rada Ministrów w stanowisku z 7 czerwca podpisanym przez Donalda Tuska poparła uchylenie art. 585, co uniemożliwiło prokuraturze ściganie z urzędu tego rodzaju przestępstw, jeśli poszkodowanym nie jest Skarb Państwa. Życie pokazuje, że podnoszony przez orędowników tej zmiany argument o możliwości ściągania nadużyć członków władz spółek z art. 296 kodeksu karnego okazuje się mocno iluzoryczny. Kodeks karny stanowi: jeśli pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa, ściganie odbywa się na wniosek pokrzywdzonego. No i zaczyna się zabawa, kto jest pokrzywdzonym oraz kto i kiedy może wnioskować o ściganie.

Tymczasem opinię publiczną bulwersują kolejne afery. Wiosną wybucha skandal z półmilionową premią dla prezesa Narodowego Centrum Sportu, spółki Skarbu Państwa. Powoli wychodzi na jaw, że oprócz wysokiego wynagrodzenia w kontrakcie miał przewidziane premie łącznie na ponad 1 mln zł. Inni członkowie Zarządu NCS podobnie. Nie inaczej w kolejnej spółce celowej Ministra Sportu, powołanej do przygotowania Euro. W PL.2012 Sp. z o.o. przyznano analogicznie wynagrodzenia i premie.

Rady nadzorcze składające się z przedstawicieli rządowych resortów hojnie rozdają publiczne pieniądze. Jednak te astronomiczne apanaże okazują się skromne w porównaniu z premiami, jakie przyznano prezesom spółki Bud-Bank Leasing (pośrednio należącej do Agencji Rozwoju Przemysłu) za likwidację Stoczni Gdynia i Stoczni Szczecin. Kiedy rok temu prezesi wypłacili sobie blisko 3 mln zł i wybuchł skandal, Zarząd odwołano, a prezes ARP złożył doniesienie do prokuratury o podejrzenie przestępstwa. Przestępstwa nie było. Okazało się, że blisko 3 mln zł to tylko mała zaliczka, bo jesienią likwidatorzy wystąpili z roszczeniem łącznie na kwotę 23 mln zł do spółki Bud-Bank Leasing oraz do innych pośrednich pracodawców, czyli Skarbu Państwa i ARP.

Te skandale robią coraz mniejsze wrażenie na opinii publicznej. Władze spółek, właściciele, rady nadzorcze i zarządy rozdają pieniądze bez specjalnego związku z osiąganymi wynikami ekonomicznymi. Mnożą się i rozkwitają kliki i koterie albo nazwijmy to ładniej – Towarzystwa Dobrych Usług Wzajemnych. Nepotyzm kwitnie. Niebezpieczeństwo, że niekontrolowany przeciek do prasy wywoła skandal jest coraz mniejsze. W sejmie dopilnowano, aby zmniejszyć ryzyko odpowiedzialności karnej przez likwidację art. 585, ograniczając ściąganie z urzędu przestępstwa działania na szkodę spółki.

Zarządcą Kompensacji Stoczni Gdynia i Stoczni Szczecin jest Bud-Bank Leasing SA. Jej jedynym udziałowcem jest inna spółka (Polskie Centrum Operacji Kapitałowych Sp. z o.o.) zależna od ARP. Prezesi – likwidatorzy z B-BL to wieloletni pracownicy różnych spółek ARP i Skarbu Państwa. Minister Skarbu jest więc najbardziej właściwym do wyjaśnienia tej sprawy.

Co Pan Minister odpowiada na zapytanie poselskie w sprawie skandalicznych premii? Na zakończenie dłuższych wywodów czytamy:

Z uwagi na to, iż BBL Sp. z o.o. nie jest podmiotem bezpośrednio zależnym od Skarbu Państwa ani od Agencji Rozwoju Przemysłu S.A., Ministerstwo Skarbu Państwa nie ma możliwości ingerowania w treść zawartych umów, jak również nie miało wpływu na ustalone warunki wynagradzania Zarządu. Umowy o pracę pomiędzy członkami Zarządu BBL Sp. z o.o. a Spółką zawierane były przez Radę Nadzorczą.

Minister umywa ręce. To nie jego sprawa. Prawo nie zostało złamane. Minister nie czuje się odpowiedzialny za swoich urzędników w radach nadzorczych i za działania ludzi wykonujących zadania w imieniu lub na zlecenie Skarbu Państwa. To są inne podmioty, więc wszystko jest zgodne z literą prawa.

Stanowisko Rady Ministrów wspierające uchylenie art. 585 z ksh podpisał premier Donald Tusk. Platforma Obywatelska twierdzi, że ma mandat społeczny uzyskany w wyborach do takiego „ulepszenia prawa”. Nie trzeba wielkiej przenikliwości, aby wiedzieć, że skandale, które przedostały się do mediów, to tylko wierzchołek góry lodowej. O tym, co dzieje się pod osłoną tajemnicy handlowej, utajniania w całości lub części dochodów w różnych firmach, można wnioskować z danych GUS. Polska europejskim i światowym rekordzistą rozwarstwienia płacowego.

Jakie racje społeczne i ekonomiczne przemawiają za utrzymywaniem takiego stanu rzeczy? W sytuacji gdy instrumenty bieżącej kontroli okazują się całkowicie nieskuteczne, tylko groźba sankcji karnej za przestępstwo ściągane z urzędu może nieco pohamować to narastające rozpasanie.

Jak najszybciej trzeba przywrócić poprzedni stan prawny. Tymczasem osoby umocowane przez Skarb Państwa i inne resorty w różnych spółkach dostały wyraźny sygnał. Skoro ustawodawca ogranicza możliwość ścigania przestępstwa działania na szkodę spółki, to znaczy, że można. Zielone światło dla nadużyć zapalone przez Platformę Obywatelską świeci jasno.