Dnia 14 lutego 1942 r. na mocy rozkazu gen. Władysława Sikorskiego, Naczelnego Wodza Sił Zbrojnych Związek Walki Zbrojnej przekształcono w Armię Krajową. ZWZ była początkowo krajową organizacją konspiracyjną podległą rządowi polskiemu w Paryżu.

Na jej czele stał jako jej Komendant Główny gen. „Józef Godziemba” Kazimierz Sosnkowski, który po kampanii wrześniowej przedostał się do Paryża. Podlegali mu komendanci Obszarów w okupowanym kraju. Po upadku Francji, Komenda Główna ZWZ podlegała rządowi RP w Londynie uzyskując większą samodzielność w kierowaniu całością życia Podziemnej Polski. AK była zakonspirowaną siłą zbrojna polskiego podziemia, działającą pod okupacją niemiecką państwa polskiego i sowiecką w granicach sprzed 1 września 1939 r. oraz poza nimi. Była najsilniejszą i najlepiej zorganizowaną armią podziemną z działających w tamtym czasie w Europie.

ZWZ był – tak samo jak później Armia Krajowa – podziemną armią Podziemnego Państwa Polskiego, krajowym odpowiednikiem działających otwarcie polskich sił zbrojnych na uchodźstwie. Wszystkie podstawowe struktury ZWZ-AK powstały w okresie zetwuzetowskim. Kolejnymi dowódcami AK byli: gen. Stefan Rowecki „Grot”, gen. Tadeusz Komorowski „Bór”, gen. Leopold Okulicki „Niedźwiadek”. Organem dowodzenia AK była Komenda Główna, która dzieliła się na wydziały ściśle wojskowe oraz komórki specjalne, jak Biuro Informacji i Propagandy (BIP), Kierownictwo Dywersji (Kedyw) i inne. AK powołała wojskowe sądy specjalne dla sądzenia osób popełniających przestępstwa: zdrady, szpiegostwa, denuncjacji, prześladowania ludności polskiej i czyny godzące w bezpieczeństwo AK. Struktura terytorialna AK opierała się na podziale na: wielkie obszary (odpowiednik regionów), w ramach których działały okręgi (odpowiednik województw), które były podzielone na obwody (odpowiednik powiatów). Na czele jednostek terytorialnych AK stali komendanci.

Wraz z rozwojem organizacyjnym ZWZ-AK, struktura podziemnej armii była doskonalona i dostosowywana do zmieniającej się sytuacji. Pod koniec okupacji AK liczyła ok. 250 tys. oficerów, podoficerów i żołnierzy. Komenda Główna AK ni zdołała scalić wszystkich organizacji wojskowych działających w kraju i uznających zwierzchnictwo rządu w Londynie. Poza AK działały m.in. Narodowe Siły Zbrojne – organizacja o radykalnie antykomunistycznym obliczu.

Rota przysięgi Armii Krajowej:

W obliczu Boga Wszechmogącego i Najświętszej Maryi Panny, Królowej Korony Polskiej kładę swe ręce na ten Święty Krzyż, znak Męki i Zbawienia, i przysięgam być wiernym Ojczyźnie mej, Rzeczypospolitej Polskiej, stać nieugięcie na straży Jej honoru i o wyzwolenie Jej z niewoli walczyć ze wszystkich sił – aż do ofiary życia mego.

Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej i rozkazom Naczelnego Wodza oraz wyznaczonemu przezeń Dowódcy Armii Krajowej będę bezwzględnie posłuszny, a tajemnicy niezłomnie dochowam, cokolwiek by mnie spotkać miało. Tak mi dopomóż Bóg.

 

oprac: Tomasz Kwiatek