Sejm i rada nieme bez informacji: odpowiedź rządu na interpelacje posłów opozycji trwa nawet ponad 300 dni. Przykład idzie w dół

fot. PAP/Rafal Guz
fot. PAP/Rafal Guz

Sejmem Niemym nazwano sejm 1717 roku. Dziś wprawdzie Sejm i sejmiki nieme nie są, ale pracują nad tym i pan premier, i pani marszałek i drobniejsze płazy z ich partii.

Metoda pierwsza:

W październiku tuż po debacie na temat „drugiego exposé” Marszałek Sejmu zarządziła głosowanie w sprawie wyrażenia rządowi wotum zaufania, choć chwilę wcześniej premier i minister finansów zapowiadali, że szczegóły rządowych zamierzeń ministrowie przedstawią dopiero „jutro” lub „w najbliższych kilkunastu dniach”.

Zły przykład idzie z góry. Pytani przez radnych o szczegóły procedowanych projektów uchwał burmistrzowie warszawskiej dzielnicy Mokotów odpowiadają, że sprawdzą „o co chodzi” i udzielą „szczegółowej odpowiedzi na piśmie”, a po chwili Przewodniczący Rady Dzielnicy zarządza głosowanie w sprawie przyjęcia projektów.

Metoda druga:

Regulaminowy termin udzielenia odpowiedzi na interpelację poselską to 21 dni, ale gdy interpelacja opozycyjnego posła zatrąca o tematykę dla rządu niewygodną – na odpowiedź trzeba czekać nawet ponad 300 dni.

Zły przykład idzie z góry. Statutowy termin udzielenia odpowiedzi na zapytania radnych to 14 dni, ale gdy zapytanie opozycyjnego radnego zatrąca o tematykę dla Zarządu Dzielnicy niewygodną – na odpowiedź trzeba czekać na Mokotowie nawet ponad 70 dni.

Wprawdzie obie metody naruszają dobre obyczaje, zdrowy rozsądek, Art. 61 ust. 1 Konstytucji RP, art. 3 ust. 1 i 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej oraz – odpowiednio – Art. 193 ust. 1 Regulaminu Sejmu lub §32 ust. 11 Statutu Dzielnicy Mokotów m.st. Warszawy, ale jakże są użyteczne.

Metoda pierwsza:

12 października 2012 r. 23 posiedzenie Sejmu, Informacja prezesa Rady Ministrów na temat stanu realizacji zadań wynikających z exposé prezesa Rady Ministrów oraz zamierzeń Rady Ministrów. Prezes Rady Ministrów Donald TUSK (PO):

Ministrowie mojego rządu, o czym jeszcze w drugiej części wystąpienia będę mówił, będą to roczne sprawozdanie przedstawiali bardzo szczegółowo na swoich konferencjach prasowych, które przewidujemy w najbliższych kilkunastu dniach dla każdego resortu. Będą także uszczegóławiali propozycje na rok 2013. (…) Według obliczeń, które szczegółowo jutro zaprezentują ministrowie Rostowski i Budzanowski, powinniśmy zbudować w ten sposób taką dźwignię na rzecz inwestycji i kredytowania (…). Jutro ta informacja, jak wspomniałem, zostanie przedstawiona w szczegółach.


Minister Finansów Jan VINCENT-ROSTOWSKI (PO):

Jutro na konferencji prasowej z ministrem Budzanowskim będę mógł przedstawić dalsze szczegółowe działania, które będą pomagały małym i średnim przedsiębiorcom (…).

Zły przykład idzie z góry. 28 sierpnia 2012 r. 30 sesja Rady Dzielnicy Mokotów m.st. Warszawy, Uchwała w sprawie opinii Rady Dzielnicy do zmian w załączniku Dzielnicy Mokotów do budżetu m.st. Warszawy na 2012 r. (druk nr 275)

Radny Marcin GUGULSKI (PiS) zauważył, iż w uzasadnieniu do omawianego projektu uchwały zawarta jest informacja, że pieniądze zostaną przeznaczone na dodatkowe zajęcia rozwijające kompetencje kluczowe w szkołach podstawowych, a ponadto jedną z form wydatkowania tych pieniędzy będzie zakup biletów wstępu do instytucji nauki, kultury, sportu. Zadał pytanie, jakie kompetencje kluczowe w szkołach podstawowych można rozwijać poprzez zakup biletów wstępu do instytucji sportu(…).

Burmistrz Dzielnicy Mokotów Bogdan OLESIŃSKI (PO) stwierdził, że Zarząd Dzielnicy Mokotów sprawdzi o jakie kompetencje chodzi i udzieli odpowiedzi na piśmie. Przewodniczący Rady Dzielnicy Mokotów Miłosz GÓRECKI (PO) w związku z brakiem dalszych głosów w dyskusji poddał pod głosowanie projekt uchwały (…).

16 października 2012 r. 31 sesja Rady Dzielnicy Mokotów m.st. Warszawy, Uchwała w sprawie zaopiniowania projektu wykazu lokali mieszkalnych przeznaczonych do sprzedaży w drodze bezprzetargowej na rzecz ich najemców (druk nr 286) Radna Danuta WÓJCIKIEWICZ (PiS) zwróciła uwagę na poz. 25 omawianego wykazu, gdzie widnieje lokal przy ul. Belgijskiej (…) o pow. 82,72 m2. Dodała, że jakiś czas temu lokale powyżej 80 m2 nie podlegały sprzedaży w trybie bezprzetargowym na rzecz ich najemców. Poprosiła o udzielenie informacji, dlaczego ten lokal został umieszczony w wykazie.

Zastępca Burmistrza Dzielnicy Mokotów Zdzisław SZCZEKOTA (PO) stwierdził, że na chwilę obecną nie jest całkowicie pewny, w związku z czym szczegółowa informacja zostanie udzielona na piśmie. (…) powiedział, że omawiany wykaz był szczegółowo badany i nie umieszczono na nim żadnego lokalu, wobec którego byłyby jakiekolwiek wątpliwości formalne. Poprosił Radę o pozytywne zaopiniowanie zaprezentowanego wykazu i zadeklarował udzielenie radnej Danucie Wójcikiewicz pisemnych informacji na następną Sesję, tj. 18 października br. (…)

Przewodniczący Rady Dzielnicy Mokotów Miłosz GÓRECKI (PO) w związku z brakiem dalszych głosów w dyskusji poddał pod głosowanie projekt uchwały (…).

Metoda druga:

25 listopada 2011 r. Na początku VII kadencji Sejmu wpłynęło do laski marszałkowskiej ponad 20 interpelacji posła Marka Opioły (PiS). Większość z nich składał już w poprzedniej kadencji, lecz nie otrzymał od premiera żadnej odpowiedzi, a były wśród nich m.in. cztery (nr 140, 141, 143 i 144) dotyczące działań nadzorowanej przez premiera Komisji Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego (tzw. komisji Millera), badającej katastrofę samolotu Tu-154M nr 101 w dniu 10 kwietnia 2010 r. w Smoleńsku.

9 grudnia 2011 r.  Wiceminister w KPRM Wojciech Nowicki zapowiedział przedłużenie terminu udzielenia odpowiedzi na interpelacje nr 140, 141, 143, 144 i inne, po czym…

7 września 2012 r. 257 dni po terminie wpłynęła podpisana przez wiceministra w MON Czesława Mroczka odpowiedź na interpelację nr 144 w sprawie przebiegu prac i podstaw prawnych działania KBWLLP. Nie zawierała żadnej odpowiedzi na co najmniej osiem z dziewiętnastu pytań zadanych przez interpelującego posła, a to:


2. Czy w związku z brakiem współpracy ze strony rosyjskiej oraz MAK komisja zwracała się do prezesa Rady Ministrów bądź MSZ z prośbą o interwencję? Ile razy, kiedy, z jakim efektem?

4. Czy komisja przesłuchiwała świadków? Zgodnie z art. 75, art. 77 oraz art. 83 Kodeksu postępowania administracyjnego miała do tego prawo, pouczając ich uprzednio o odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań. Jeśli tak, ilu świadków przesłuchano?

8. Czy robocze kopie raportu końcowego były przekazywane prezesowi Rady Ministrów? Jeśli tak, to kiedy, ile razy i na podstawie jakiej konkretnie normy prawnej?

9. Kiedy rozpoczęto i kiedy zakończono tłumaczenie na języki rosyjski i angielski końcowej wersji raportu?

12. Czy w toku pracy komisja zajęła się ostrzeżeniem, cytuję za panem Jackiem Cichockim, że „Przed 10 kwietnia służby zanotowały ostrzeżenia o zagrożeniu dla samolotu Unii Europejskiej”? Jeśli tak, jakie poczyniono ustalenia w tym zakresie? Jeśli nie, dlaczego komisja podjęła decyzję o niezajęciu się tym wątkiem, skoro dotyczył on nie tylko przygotowania lotu do Smoleńska, ale i funkcjonowania służb odpowiedzialnych za jego bezpieczeństwo?

16. Czy w toku prac komisji badano legalność udziału w jej pracach ministra spraw wewnętrznych i administracji, któremu podlega szef Biura Ochrony Rządu, którego działanie było przedmiotem badania komisji?

17. Kto, kiedy i na podstawie jakiej konkretnie normy prawnej zlecił Komisji Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego przygotowanie polskich uwag do raportu MAK? Na podstawie rozporządzenia ministra obrony narodowej z dnia 26 maja 2004 r. w sprawie organizacji oraz zasad funkcjonowania Komisji Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego komisja nie posiada takich uprawnień.

19. Na konferencji MAK oświadczono, że raport komisji Millera jest wewnętrzną sprawą Polski oraz że według porozumienia pomiędzy Polską a Rosją wiążącym raportem końcowym dla obu państw jest raport MAK zaakceptowany przez pułkownika Władimira Putina. Proszę o podanie, o jakie międzynarodowe porozumienie pomiędzy Polską a Rosją chodzi i kiedy poznamy jego pełną treść, tak abyśmy nie byli co kilka miesięcy zaskakiwani przez stronę rosyjską powoływaniem się na ukrywane przed polskim społeczeństwem ustalenia.

20 września 2012 r. 270 dni po terminie wpłynęła podpisana przez wiceministra w KPRM Wojciecha Nowickiego półstronicowa odpowiedź na interpelację nr 143 w sprawie raportu KBWLLP. Nie zawierała żadnej odpowiedzi na co najmniej trzy z ośmiu pytań zadanych przez interpelującego posła, a to:

6. Czy Pan Premier zapoznawał kogokolwiek z treścią raportu (np. prezydenta RP, marszałków Sejmu i Senatu RP, ministrów/urzędników w KPRM, szefów służb specjalnych etc.)? Jeśli tak, proszę o podanie kogo, kiedy i na jakiej podstawie prawnej. Proszę o podanie konkretnego przepisu.

7. Czy termin publikacji raportu był konsultowany z szefami MON, MSZ, MSWiA bądź szefami służb specjalnych? Jeśli tak, to na jakiej podstawie prawnej? Proszę o podanie konkretnego przepisu.

8. Czy Pan Premier omawiał treść raportu oraz termin jego publikacji z przedstawicielami innych państw bądź przedstawicielami zagranicznych organizacji? Jeśli tak, to kiedy, z kim, w jakim celu i na jakiej podstawie prawnej? Proszę o podanie konkretnego przepisu.


24 października 2012 r. 304 dni po terminie wpłynęła podpisana przez wiceminister w MON Beatę Oczkowicz odpowiedź na interpelację nr 140 w sprawie niezgodności daty powstania raportu KBWLLP z datą powstania jego tłumaczenia na język rosyjski. Czy zawiera odpowiedzi na wszystkie siedem pytań zadanych przez interpelującego posła to się okaże, gdy zostanie ogłoszona. A poseł pytał:

1. W jakim dniu dokładnie powstała końcowa wersja raportu?
2. Kiedy podpisano umowę z osobami tłumaczącymi raport na język rosyjski?
3. Kiedy podpisano umowę z osobami tłumaczącymi raport na język angielski?
4. Kiedy zlecono przetłumaczenie raportu na język rosyjski? Kiedy rozpoczęto, a kiedy zakończono tłumaczenie?
5. Kiedy zlecono przetłumaczenie raportu na język angielski? Kiedy rozpoczęto, a kiedy zakończono tłumaczenie?
6. Czy tłumacze pracowali na wersjach roboczych raportu, czy na oficjalnej końcowej jego wersji?
7. Jakie zmiany wprowadzono do raportu pomiędzy 1 lipca a 25 lipca 2011 r.?


15 listopada 2012 r. Do dziś nie wpłynęła żadna odpowiedź na interpelację nr 141 w sprawie informacji zawartych w raporcie końcowym KBWLLP, więc interpelujący poseł do dziś nie otrzymał żadnej odpowiedzi na żadne z 31 pytań zawartych w interpelacji złożonej 25 listopada 2011 r.:


1. Czy w związku z tym, że samolot miał status państwowego (wojskowego) statku powietrznego właściwe po jego katastrofie było stosowanie konwencji chicagowskiej, załącznik nr 13?
2. Czy Pan Premier jest w posiadaniu analiz prawnych, które jednoznacznie potwierdzają, że załącznik 13. konwencji chicagowskiej może być stosowany w przypadku katastrofy samolotu posiadającego status państwowy (wojskowy)? Jeśli tak, proszę o umożliwienie zapoznania się z tymi dokumentami.
3. Czy strona polska (które dokładnie podmioty?) była poinformowana (w jakim dokładnie trybie, jakim pismem?) o tym, że lotnisko Smoleńsk-Północ nie spełnia norm międzynarodowych?
4. Czy jakimkolwiek podmiotom zlecono opracowanie oceny ryzyka w świetle posiadanych danych (wypowiedzi Rosjan o stanie lotniska, pisemne stanowisko Rosjan na temat stanu lotniska, w którym stwierdzili, że „nie ma technicznej możliwości wylądowania”, nieaktualne dane dotyczące lotniska otrzymane od Rosjan, sygnały dotyczące zagrożenia zamachem, sygnały dotyczące zainteresowania wizytą prezydenta RP ze strony rosyjskich służb specjalnych)?
5. Czy przedstawiciele Kancelarii Prezesa Rady Ministrów umożliwili przedstawicielom Kancelarii Prezydenta RP zapoznanie się ze wszystkimi posiadanymi przez nich informacjami dotyczącymi warunków panujących na lotnisku w Smoleńsku?
6. Czy piloci byli poinformowani o wszelkich zastrzeżeniach dotyczących lotniska formułowanych przez stronę rosyjską (str. 79 raportu końcowego Komisji Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego)? Czy zostali poinformowani o różnicy w wyposażeniu lotniska w dniach 7 kwietnia 2010 i 10 kwietnia 2010 r.? Jeśli tak, proszę o umożliwienie zapoznania się z tymi dokumentami, które to potwierdzają.
7. Dlaczego szef oddziału transportu lotniczego nie był do dnia 10.04.2010 r. poinformowany o trudnościach uzyskiwania danych dotyczących lotniska Smoleńsk-Północ? Czy wiedział o formułowanych jeszcze w marcu 2010 r. zastrzeżeniach strony rosyjskiej co do możliwości lądowania na lotnisku? Jeżeli nie, to kto był odpowiedzialny za przekazanie mu tej informacji?
8. Czy Centrum Operacji Powietrznych posiadało szczegółowe informacje co do zakresu niespełniania norm międzynarodowych przez lotnisko Smoleńsk-Północ (przypis nr 65 raportu końcowego KBWLLP)?
9. Kto dokładnie w Centrum Operacji Powietrznych był odpowiedzialny za przekazanie informacji uzyskanej od załogi Jak-40 na temat warunków pogodowych na lotnisku Smoleńsk-Północ?
10. Jakie kroki zamierza podjąć rząd RP w związku ze stwierdzeniem, że lotnisko Smoleńsk-Północ nie było właściwie przygotowane do przyjmowania statków powietrznych (str. 183 raportu końcowego KBWLLP)?
11. Czy strona polska posiada dokument potwierdzający, że zakłady remontowe w Samarze są objęte nadzorem OAO Tupolew? Jeśli tak, proszę o umożliwienie zapoznania się z tymi dokumentami.
12. Jaki zakres obowiązków BOR przewiduje porozumienie z dnia 18.03.2008 r. zawarte pomiędzy Biurem Ochrony Rządu a Siłami Powietrznymi (str. 88 raportu końcowego KBWLLP)?
13. Dnia 27.01.2010 r. Kancelaria Prezydenta RP informuje o planowanej wizycie prezydenta w Rosji. Strona polska przekazuje tę informację stronie rosyjskiej dopiero 16.03.2010 r. Dlaczego trwało to prawie 7 tygodni?
14. Dnia 11.03.2010 r. Ambasada RP w Federacji Rosyjskiej informuje, że między 24 a 26 marca 2010 r. może mieć miejsce przyjęcie polskiej delegacji w Smoleńsku. Szef kancelarii premiera spotyka się w tym celu w Moskwie 17.03.2010 r. Po spotkaniach sporządzono notatkę z dnia 26.03.2010 r., w której stwierdzono, że nie było wizji lokalnej lotniska (str. 81 raportu końcowego KBWLLP). Czy oznacza to, że żadna polska delegacja nie wizytowała lotniska w Smoleńsku przed wizytami premiera RP 07.04.2010 i prezydenta RP 10.04.2010 r.?
15. Jeżeli na dni 17-18.03.2010 r. przewidywano rozmowy tylko na temat wizyty premiera dnia 7.04.2010 r., to dlaczego nie doszła do skutku proponowana przez Kancelarię Prezydenta RP wizyta w dniach 18-19.03.2010 r., której celem było omówienie szczegółów uroczystości z udziałem prezydenta RP?
16. Jakie dokładnie kroki zostały podjęte przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów w odpowiedzi na zamówienie Kancelarii Prezydenta RP na transport lotniczy na dzień 10.04.2010 r.? Dlaczego koordynator wymieniany w instrukcji HEAD nie wystosował odpowiedniego pisma do 36. Specjalnego Pułku Lotnictwa Transportowego? Czy podczas organizacji wcześniejszych wizyt zagranicznych prezydenta RP koordynator nie wysyłał pism do 36. SPLT (str. 162 raportu końcowego KBWLLP)?
17. Kancelaria Prezydenta RP w clarisie z dnia 18.03.2010 r. zamówiła Lidera na pokład TU-154M nr 101. Z jego obecności na pokładzie samolotu zrezygnował 36. SPLT w dniu 30.03.2010 r. Prośby Rosjan o potwierdzenie rezygnacji z Lidera na lot nie przekazano do Kancelarii Prezydenta RP. Nie ma też pisemnej rezygnacji z Lidera. Dlaczego (str. 166 raportu końcowego KBWLLP)?
18. Czy do któregokolwiek spotkania omawiającego wizyty premiera i prezydenta w dniach 7.04.2010 i 10.04.2010 r. w Rosji doproszono przedstawicieli odpowiednich służb wojskowych? Jeśli tak, to których?
19. Czy do oceny ryzyka wizyty premiera i prezydenta w dniach 7.04.2010 i 10.04.2010 r. w Rosji było zobowiązane BOR? Jeśli tak, to jaka była ocena ryzyka wizyt premiera i prezydenta? Czy w ocenie ryzyka uwzględniono dane dotyczące ewentualnego zagrożenia dla statku powietrznego UE?
20. Jakie dokładnie obowiązki związane z przygotowaniem wizyty miał BOR i dlaczego raport końcowy KBWLLP nie odniósł się do działań BOR podjętych przed wylotem prezydenta RP?
21. Czy podległe Panu Premierowi służby ustaliły czas zalogowania 18 aktywnych w momencie katastrofy telefonów komórkowych w sieci operatora rosyjskiego (str. 92 raportu końcowego KBWLLP)?
22. Czy strona polska posiada cały sprzęt łączności, który był zainstalowany na samolocie TU-154M nr 101 i był w posiadaniu osób, które były nim przewożone?
23. Czy na pokładzie TU-154M nr 101 były jakiekolwiek niejawne systemy łączności?
24. Czy na pokładzie TU-154M nr 101 były jakiekolwiek systemy łączności, których sygnał był szyfrowany?
25. Czy możliwość zakłóceń powodowanych przez radiostację awaryjno-ratunkową została potwierdzona w badaniach na TU-154M nr 102?
26. Dane rejestratora głosu MARS-BM zostały skopiowane dnia 11.04.2010 r., ale stronie polskiej zostały przekazane 31.05.2010 r. Skąd taka zwłoka?
27. Kto dokładnie jest autorem tabeli zamieszczonej na str. 66 raportu końcowego KBWLLP? Jak dokładnie strona polska zweryfikowała przedmiotowe dane?
28. Na str. 72 raportu końcowego KBWLLP pojawia się informacja o niesprawnej automatycznej radiostacji ratunkowej ARM-406P (ELT). Kto, kiedy i gdzie ją montował? Kto był producentem?
29. Na str. 79 raportu końcowego KBWLLP czytamy, że Rosjanie przesłali pismo dnia 2.03.2010 r., w którym stwierdzili, że „nie ma technicznej możliwości wylądowania”. Jak to się ma do informacji ze str. 52 o tym, że lotnisko posiada świadectwo „zdatności lotniska do eksploatacji (...) przedłużone do 1.12.2014 r.”?
30. W związku z pkt 1.16 raportu końcowego KBWLLP (początek na str. 73) proszę o wskazanie, które badania, ekspertyzy i analizy były autonomicznie prowadzone przez polską komisję w oparciu o posiadane materiały, a które są jedynie pochodną pracy MAK?
31. Czy wyjaśniono dlaczego 36. SPLT nie posiadał dokumentacji opisanej w pkt 1.18.5 (str. 92)?


Cztery piętra niżej. 31 stycznia 2012 roku 20 sesja Rady Dzielnicy Mokotów m.st. Warszawy, Interpelacje i zapytania radnych Radny Radosław SOSNOWSKI (PiS):

(…) proszę, żeby Pan Burmistrz udzielił informacji na temat ewentualnego powierzenia ajentom naszych stołówek [szkolnych], jak to wygląda. Które to będą stołówki? Ile to będzie kosztowało? Jakie będą oszczędności? O ile wzrośnie wartość kaloryczna obiadów (bo chyba nie spadnie)? Poproszę o informację na ten temat.

Burmistrz Dzielnicy Mokotów Bogdan OLESIŃSKI (PO) udzielił odpowiedzi w brzmieniu:

Wszystkich informacji udzielimy Panu radnemu na piśmie.

27 marca 2012 roku. 42 dni po terminie odpowiedź wpłynęła. Odpowiedzi na wszystkie zadane pytania nie zawierała. Zły przykład idzie z góry.

Bywało gorzej.

Pocieszam się, że zawsze może być gorzej. Gdy 295 lat temu zebrał się w Warszawie na jednodniowych obradach Sejm zwany potem Niemym, marszałek Stanisław Ledóchowski pozwolił na półgodzinną dyskusję proceduralną, ale posłów i senatorów pragnących przemawiać ad rem – w tym Prymasa Polski, hetmana polnego koronnego i wojewodę podolskiego – nie dopuścił do głosu.

Marszałek skutecznie pilnował, by Sejm przyjął tylko te uchwały, dla uchwalenia których zebrać mu się pozwolono. Zmniejszono liczbę wojska, ograniczono uprawnienia szlacheckiego samorządu terytorialnego i zrealizowano pozostałe postanowienia traktatu zawartego za „przyjaznym się w to wdaniem Najjaśniejszego Cara Jego Mości przez Jaśnie Oświeconego Księcia Jerzego Dołgorukiego, Wielkiego Ekstraordynaryjnego Posła etc.”.

Marszałek pilnował nie za darmo. Za przewodniczenie jednodniowym obradom otrzymał astronomiczną sumę 300.000 złotych polskich (w latach 1673-1768 marszałkowie albo pracowali bez żadnej gratyfikacji albo otrzymywali od Sejmu lub dworu nie więcej niż 100.000 złp, czyli nie więcej niż 4.000 złp za jeden dzień obrad).

Dziś Sejm niemy nie jest, ale nie od razu Kraków zbudowano. Pani marszałek orze jak może i jej pryncypał też.

Czy dławiąc prawo posłów do uzyskiwania informacji dotyczących katastrofy smoleńskiej Ewa Kopacz i Donald Tusk realizują postanowienia gwarantowane przez moskiewskiego ambasadora i czy pobierają za to dodatkowe gratyfikacje od dworu, tego ja oczywiście nie wiem, ale czyż sama marszałkowska funkcja i związane z nią pobory nie są warte grzechu młodej wykształconej lekarki z prowincji?

Dotychczasowy system zamieszczania komentarzy na portalu został wyłączony.

Przeczytaj więcej

Dziękujemy za wszystkie dotychczasowe komentarze i dyskusje.

Zapraszamy do komentowania artykułów w mediach społecznościowych.